Het rouwproces van de financiële sector

D e beurzen zijn het jaar desastreus gestart. We zijn nog maar een maand ver en de verliezen beginnen al de allure van een kleine crash te krijgen. Het lijkt wel alsof de financiële wereld een rouwproces doormaakt. Als dat zo is, staan we dicht bij de capitulatie. Maar dat is goed nieuws, want dan kan de genezing eindelijk beginnen …

‘Huizenprijzen dalen nooit.’ ‘Het is in niemands belang dat de dollar sterk in waarde daalt.’ ‘Derivaten zijn gesofisticeerde financiële producten waarvan het risico volledig onder controle is.’ ‘Het risico op een Amerikaanse recessie is even groot als dat van een sneeuwlawine in de Sahara.’

De fase van de ontkenning is nu wel definitief achter de rug. Woede is de logische volgende stap. Is het niet schandalig dat die rommelhypotheken herverpakt zijn en plots opduiken in mijn obligatiefonds? ‘Ontsla de CEO’s van die Amerikaanse banken!’

Iets wat intussen is gebeurd. De woede is afgekoeld, en we hebben zelfs al de onderhandelingsfase in het rouwproces gehad. ‘Als we de rente nu snel laten dalen, komt het wel goed. Als China de renminbi nu eens laat appreciëren, dan exporteren we ons uit de problemen. ‘

Op weg naar de capitulatie. Maar de kredietproblemen zijn daarmee niet opgelost. En dus zitten we sinds het begin van het jaar in de capitulatiefase. Paniek bij de Amerikaanse banken bijvoorbeeld. Citibank zoekt kapitaal en laat beleggers intreden tegen dumpingprijzen. De zakenbanken UBS en Merrill Lynch hebben hun eigen vermogen al met een derde moeten optrekken wegens opgestapelde verliezen. We zitten volop in de vierde fase van het financiële rouwproces. En nog is het wellicht niet gedaan. Degene die nu nog spreekt van een crisis van rommelhypotheken heeft er niets van begrepen. Het is niet de schuld van de laatste druppel dat de emmer vol is. Dit is een crisis van het Amerikaanse kredietgedreven groeimodel. De kredietobesitas heeft tot een bankinfarct geleid.

En na de huizen zullen de kredietkaarten volgen, en dan de auto’s (zie grafiek). Amerikanen kochten vorig jaar 16 miljoen wagens terwijl ze er eigenlijk maar 10 miljoen echt nodig hadden. Zes miljoen extra auto’s werden puur door kredietstimuli aangesmeerd. Als die wegvallen, heb je het potentieel voor een crisis van Detroit, de genadeslag voor Ford en GM. Iets wat al lang in de sterren staat geschreven. En al die schuld werd netjes verpakt en doorgeschoven. De ‘SUV zat in een SIV’, het autokrediet werd via schuldverpakking doorgeschoven, misschien zit het wel bij uw verzekeraar, of in uw pensioenfonds … Want de rest van de wereld was zo verlekkerd op Amerikaans schuldpapier.

De capitulatiefase kan nog enkele maanden duren. Er moeten nog wat lijken uit de kast vallen. Hefboomfondsen, bijvoorbeeld, kunnen lang problemen verbergen. Wees maar zeker dat het ook voor hen spannend is geweest de afgelopen weken. Ook daar dachten enkele snelle jongens dat hen niets kon gebeuren. Sommigen hebben veel gewonnen (onder meer het fonds van Henk Paulson, dat miljoenen won op de subprimeverliezen en nu de voormalige Fed-voorzitter Alan Greenspan daarvoor dankt en tot adviseur benoemt). O tempora! O mores!

Hoe moet het verder? Na de capitulatie komt de aanvaarding. De politiek die huidig Fed-voorzitter Ben Bernanke voorstelt, namelijk de rente drastisch verlagen (sommigen zien de Amerikaanse kortetermijnrente al beneden 3 % gaan) is echter zoals whisky als remedie voor een alcoholprobleem.

Sommigen zien een parallel met de recessie van 2001, die ook ontstond als gevolg van een zeepbel (zij het van een andere soort). Maar vooral de vergelijking met de Amerikaanse recessie van 1991 (een bankencrisis met een vastgoedcrisis) is treffend en hoopgevend. Toen slaagde Europa erin om een jaar lang te ontkoppelen. En dat was nog zonder de steun van China of Azië. De Europese economie zal wel vertragen, maar niet in een recessie gaan. China zal ook vertragen (en dat is maar beter ook), maar heeft nog groeibrandstof in de tank. De Angelsaksische pers (Financial Times en The Economist) zijn zoals steeds erg pessimistisch over Europa. Maar sinds 2000 is het belang van de VS in onze export sterk gekrompen, en is de export naar het Oosten verdubbeld.

Het is dus belangrijk te aanvaarden dat de huidige crisis geen bedrijvencrisis is, maar een (Amerikaanse) consumentencrisis en – nóg belangrijker – een bankencrisis. Niet-financiële bedrijven zijn sterker en gezonder dan in 1991 en zeker 2001. De financiële sector zit aan het eind van een dertig jaar lange opgaande cyclus, waar het belang binnen de economie buiten proportie groeide. Voor hen is het morgen niet business as usual; hun businessmodel zal fundamenteel wijzigen. Dit is de achttiende financiële crisis na de Tweede Wereldoorlog (1), en Amerika krijgt zijn derde recessie in zeventien jaar. Niets abnormaals; relativeren is dus toegestaan. Zelf kijk ik trouwens altijd uit naar die regelmatig terugkerende tijdsfase waarop de economie gedurende twee opeenvolgende perioden daalt met maar liefst 70 %… (2) (T)

DE AUTEUR IS HOOFDECONOOM VAN PETERCAM VERMOGENSBEHEER. REACTIES: visienoels@trends.be

(1) ‘IS THE 2007 U.S. SUB-PRIME FINANCIAL CRISIS SO DIFFERENT? AN INTERNATIONAL HISTORICAL COMPARISON’, CARMEN M. REINHART, UNIVERSITY OF MARYLAND EN NBER, EN KENNETH S. ROGOFF, HARVARD UNIVERSITY EN NBER (14 JANUARI 2008)

(2)… HET WEEKEND!

Geert Noels