Het rotte Arco-kapitalisme

Snelle economische groei en welvaart voor iedereen, piekfijn georkestreerd. Dat was de laatste jaren het recept van het staatskapitalisme ‘made in China’, dat voor de opkomende landen te verkiezen leek boven het westerse marktmodel.

Maar het Chinese staatskapitalisme vertoont steeds meer barsten. De groei hapert, de ongelijkheid neemt toe en de economie laat zich niet zomaar bijsturen per decreet. De Chinezen kunnen een brug, een spoorwegverbinding of een wolkenkrabber in een week tijd bouwen, maar een duurzame economie uit de grond stampen is een andere zaak.

De Chinese economie is nog onderontwikkeld genoeg om zich staatskapitalisme te kunnen veroorloven. Maar om de volgende grote sprong voorwaarts te maken, zijn democratische instituties en voldoende marktwerking nodig. De Communistische Partij duldt dat nog niet, maar achter de façade stapelen de slechte kredieten, de slechte allocatie van middelen en de onvrede zich op. De staatsgeleide economie staat stijf van zelfbediening, belangenvermenging en corruptie. Dat loopt vroeg of laat verkeerd af.

Onze sociaal gecorrigeerde markteconomie staat daar ver van af, maar toch zien we de laatste jaren enkele gevaarlijk gelijkenissen met dat rotte staatskapitalisme. In China bijvoorbeeld worden de verliezen van de staatsbanken met de regelmaat van een klok getransfereerd naar de belastingbetaler of de spaarder, die via een kunstmatig lage – om niet te zeggen onbestaande – rente op spaardeposito’s het gelag betaalt. Dat klinkt al bekend in de oren. Bij ons mag vooral de belastingbetaler het puin van Dexia ruimen. De politici in de raad van bestuur van het grootste hefboomfonds uit de Belgische geschiedenis konden de ontsporing niet tegenhouden, integendeel.

Daarnaast hanteert China een zekere willekeur in wie moet betalen en wie de dans kan ontspringen. In een poging de Chinese kredietzeepbel in te dammen en excessief risicogedrag in te tomen, laat de Communistische Partij links en rechts een zonnepaneelproducent of een investeringsfonds over de kop gaan, als signaal dat de overheid niet voor eeuwig borg staat voor alles en iedereen. Maar selectiviteit is daarbij troef. Investeerders die de juiste mensen kennen, kunnen op beide oren slapen. Zij hebben voldoende macht om de verliezen af te wentelen. Dat doet nog een belletje rinkelen: ook in België kunnen belangengroepen met de juiste connecties hun verliezen doorschuiven.

Arco, de financiële poot van de christelijke arbeidersbeweging ACW, verbrandde zich aan Dexia, maar het slaagde erin een staatswaarborg op maat in de wacht te slepen, terwijl andere aandeelhouders – volkomen terecht – in de kou bleven staan en hun verliezen moesten tellen. Discriminatie? Het Grondwettelijk Hof tilde het antwoord op die vraag over de verkiezingen heen. André Alen, de Nederlandstalige voorzitter van het Grondwettelijk Hof, is overigens een gewezen kabinetschef van ACW boegbeeld Jean-Luc Dehaene. Ook de Europese Commissie moet zich nog uitspreken over de waarborgregeling.

De prullenmand is de enige juiste bestemming voor die waarborg, want het is niet de belastingbetaler die voor dat debacle moet opdraaien. De misleide Arco-coöperant heeft recht op een schadevergoeding, te betalen door wie de schade heeft veroorzaakt. Dat moet vanzelfsprekend zijn in een rechtsstaat. Het Grondwettelijk Hof hoeft daarover niet eindeloos te debatteren.

Schuldeisers verschillend behandelen zonder dat redelijk te verantwoorden, is in strijd met de openbare orde, oordeelde de rechtbank bij de goedkeuring van het reddingsplan van Electrawinds. De coöperanten van Groenkracht worden bijna volledig uit de wind gezet, terwijl de andere achtergestelde schuldeisers – vooral overheidsfondsen en dus de belastingbetaler – de rekening van bijna 100 miljoen euro gepresenteerd kreeg. De rechtbank keurde het plan toch goed, omdat de andere schuldeisers geen bezwaar maakten. Zij waren al uitgekocht door Tecteo, de Waalse intercommunale door de PS wordt gecontroleerd. Of hoe de Waalse socialistische familie de Vlaamse te hulp schiet door Groenkracht te redden. In ruil doet Tecteo een goede deal met de overname van de beste brokken van Electrawinds. In China hadden ze het niet beter kunnen regelen.

De zaak-Arco is dus geen alleenstaand geval in dit rotte staatskapitalisme. Wie is de volgende die zich kan bedienen aan het buffet van de overheidswaarborgen? België is China nog niet, maar de rotte plekken – zoals het staatskapitalisme dat in strijd is met de openbare orde – moeten eruit.