Het onvermijdelijke huwelijk van West-Vlaamse groenteverwerkers

Rond Roeselare en Ardooie zwoegen de West-Vlaamse verwerkers van diepvriesgroenten. Familiebanden verbinden hen, maar de concurrentie is bikkelhard. En er is ontij op til. Huwelijken kunnen voor de reddingbrengende groei zorgen. Maar willen de eigenzinnige groenteverwerkers wel naar het altaar?

Zie ook Cash van deze week met aandelenanalyse Pinguin.

Het lijkt alsof we een roman van Stijn Streuvels binnenrijden: ongenadig beukt de vroege zomerzon op de velden rond Ardooie en Staden. Alleen, er zijn geen snaakse vlasharige Schellebelles die zich puffend over de gewassen krommen. Vandaag hobbelen glimmende tractoren even onverstoord als efficiënt over de eindeloze akkers. We bevinden ons in le jardin d’Europe, waar dynamisme en vakkennis resulteren in de hoogste rendabiliteit per hectare. In de onmiddellijke nabijheid blaken bedrijfsgebouwen met koel klinkende namen als Pinguin, Pasfrost en Ardo van zelfvertrouwen.

Hier vinden we alle West-Vlaamse bedrijven die actief zijn in het verwerken en invriezen van groenten. Wie er aanklopt, ziet ernstig kijkende mannen in witte pakken en met grote mappen onder de arm nerveus door de directiegangen lopen. Lopen, niet stappen, want tijd is geld. En van beide hebben deze mannen altijd te weinig. Gaat alles ogenschijnlijk zijn normale gang, toch beweegt er iets in diepvriesgroenteland. Alleen is het voor een buitenstaander – “die daar toch geen zaken mee heeft” – moeilijk zichtbaar.

Rivaliserende families

In de West-Vlaamse diepvriesgroentecluster wedijveren diverse bedrijven die via familiebanden gelieerd zijn (zie kader: Wie is wie in diepvriesland?). “Maar die familiebanden spelen op geen enkel ogenblik mee in de bedrijfsvoering,” vertrouwt Marc Behaegel van Begro ons toe.

Familie? Tot voor kort gunden de oprichters van de verschillende bedrijven elkaar nog net het licht in de ogen. “Investeerde de ene in een nieuwe productielijn of in een koelruimte, dan kon je er gif op innemen dat de rest snel volgde,” lacht een bedrijfsleider. Meteen hebben we een van de redenen waarom de West-Vlaamse cluster bijna een derde van de wereldmarkt van diepvriesgroenten in handen heeft. Van de 2 miljoen ton groenten die in 2003 in Europa werden verwerkt, tekende de West-Vlaamse cluster voor ruim 850.000 ton (42,5 %). De schaalgrootte van die bedrijven schommelt tussen 40.000 en 350.000 ton. Ze vertegenwoordigen 550 miljoen euro, leert ons het – karige – cijfermateriaal van de beroepsfederatie Vegebe.

Na de vette jaren…

De concurrentiedrift zorgde voor de sterkste bedrijven in de sector. Maar er komt sleet op de formule. Het raderwerk van de meeste bedrijven hapert dan wel niet ( nogniet, fluis-teren sommigen) er is wel al geknars te horen in de ketting.

De voorbije jaren kreeg de sector af te rekenen met tegenvallers. De productie kromp in 1999 met bijna 15 % en haalt nog steeds het topniveau niet. De oorzaak ligt onder meer in een magerder oogst, terwijl de landbouwers die de groenten aanleveren niet meteen zinnens waren om in te leveren op hun contractprijs. Daarenboven ging de consolidatie in de retail en voedingsmarkt – de voornaamste klanten van de sector – onverminderd voort. Wat resulteert in een machtig front, dat de marges behoorlijk scherp afstelt. En de uitweg via diversificatie zoals convenience (bereide maaltijden, kruiden of sauzen) of bio slikte vooral veel geld en genereerde nog nauwelijks opbrengst.

Intussen dringen zich almaar zwaardere investeringen op in voedselveiligheid (controle), leefmilieu (waterzuivering) en technologie (bewaringstechnieken). En in Oost-Europa zitten tal van spelers klaar die maar wat graag een graantje willen meepikken. “Terwijl de Europese markt niet groeit, komen er nieuwe spelers bij, wat resulteert in een verlies van marktaandeel,” valt te horen tussen de West-Vlaamse diepvrieslijnen.

Consolidatie om den brode

2005 brengt ons zelfs terug naar de stuurse personages van Streuvels, naar zijn zwijgzame boeren, die bloednerveus worden wanneer de overvloedige regen hen verhindert om op tijd te zaaien. “Zeker in West-Vlaanderen is er door de regen achterstand met het zaaien,” reageert Jan Dejon-ghe, CFO van Pinguin. Het aanbod wordt dus schaarser, de prijzen zullen stijgen. “En de bikkelharde concurrentie zorgt ervoor dat we allemaal al op het scherpst werken,” zucht Dejonghe. Marc Behaegel bevestigt: “We gaan nu voor het derde jaar op rij door een dip, terwijl de landbouwers dat niet schijnen te beseffen. Nochtans hebben we elkaar nodig. Het enige wat we vragen is een beetje begrip. We kunnen dat niet blijven dragen.”

Die bede lijkt in dovemansoren te vallen. Getuige de recente oprichting van telersvereniging Ingro, door de Boerenbond, het Algemeen Boerensyndicaat en de Veilingorganisatie Roeselare, én onder goedkeurende blik van landbouwersvriend Yves Leterme (CD&V). Tijdens de doopplechtigheid, op 24 mei 2005, liet Roger Saenen van de Boerenbond er geen twijfel over bestaan: “Via Ingro kunnen de telers weerwerk bieden tegen de industrie.”

En de verwerkers? Consolideren dan maar? Geen sinecure in de zeer diverse bedrijven met alle hun eigen visie. Philippe Haspeslagh, voorzitter van Dujardin Foods: “Is een consolidatie nuttig? Ja. Is ze noodzakelijk? Neen. Daarvoor zijn de problemen nog niet groot genoeg.” Wie in de sector aanklopt met de consolidatievraag krijgt – als men al een antwoord krijgt – twee uiteenlopende reacties. Marie-Christine Lafaut, zeg maar mevrouw Roger Dick van Dicogel: “Ik zie dat nog niet snel gebeuren. We zijn goed gestructureerd, al hebt u gelijk dat dit de sector zou vooruithelpen.” Maar er is ook een andere reactie die luidt dat de consolidatie eraan zit te komen. Getuige de recentelijk afgesprongen gesprekken tussen Dujardin Foods en D’Arta (zie Trends, 19 mei 2005). Het heet dat een verschil in visie en de verdeling van de mandaten de splijtzwam bleken. “Maar het toont tenminste aan dat er volop nagedacht wordt over een fusie”, merkt Jan Haspeslagh van markleider Ardo op. Dergelijke gesprekken zijn zelfs schering en inslag geworden. “Ik voorspel dat een fusie nog voor deze generatie is,” declameert Jan Dejonghe. “Tussen dit en een drietal jaar al, maar de geesten moeten nog wat rijpen.”

Voor Jan Haspeslagh hoeft het allemaal niet zo nodig: “Een consolidatie om de consolidatie is zinloos. Al is het een economische wetmatigheid dat die er komt. Alleen zal het niet met Ardo zijn, want wij voelen ons goed met onze stand-alonestrategie.” Dat Ardo het minst gebaat is met een fusie, wordt door diverse spelers aangehaald. Kris Van Look van de Gimv, dat 10,83 % heeft in Dujardin, ziet aan de andere kant van het segment ook de nodige problemen: “De kleintjes uit de sector zijn te klein om een mogelijke synergie te bewerkstelligen. Bovendien zijn zij de meest familiale, wat het er niet makkelijker op maakt.”

‘Huwelijk tussen Dujardin en Pinguin is logisch’

Blijven over: het beursgenoteerde Pinguin en Dujardin Foods, twee bedrijven die sinds jaar en dag strijden om de tweede plaats. Een huwelijk klinkt in meer dan één opzicht logisch. Zowel op commercieel als geografisch vlak vullen ze elkaar aan. En een samengaan van de twee baart een speler die aardig in de buurt komt van Ardo, dat nu in de wereldwijde spits speelt.

Het is een publiek geheim dat Pinguin openstaat voor een consolidatie. CFO Jan Dejonghe schreeuwt het net niet van de daken. “Maar het is nu niet onze eerste prioriteit.” Nu moet de balansstructuur van Pinguin gezond gemaakt worden. Daartoe werd een herstructureringsprogramma opgezet dat zopas nog resulteerde in het afstoten van de onrendabele Bretoense dochter Nouvelle Euragra. Die productie van diepvriessoepen en sauzen wordt overgeheveld naar Westrozebeke, om zo het hoofd te bieden aan de loodzware kostenstructuur. Kwatongen beweren dat de niet-familiale aandeelhouders van Pinguin – zoals Gevaert en Bank Degroof – willen uitstappen. Dejonghe ontkent: “Ze hebben nog mee ingetekend op onze kapitaalverhoging van september 2004, ten belope van 15 miljoen euro.” Bij Dujardin Foods, dat boos over het uitlekken van de mislukte fusie met D’Arta elk commentaar weigert, heet de katalysator de opvolgingsproblematiek te zijn. Inherent aanwezig in deze sector, maar bij Dujardin net iets prangender. Paul Haspeslagh is in wezen de enige die de operationele leiding op zich neemt. De broers Marc en Philippe zijn professioneel andere wegen opgegaan terwijl een volgende generatie zich niet lijkt aan te dienen. Haspeslagh wordt bijgestaan door Vegebe-voorzitter Dirk Decoster. “Maar die staat aan de vooravond van zijn pensioen, waarmee Dujardin een zwaargewicht verliest,” zegt een sectorgenoot. Daarenboven is het een publiek geheim dat de Gimv – sinds 2000 in het kapitaal – graag zou uitstappen. Iets wat Kris Van Look formeel tegenspreekt. Maar wie alle puzzelstukjes zo ziet liggen, moet Jan Dejonghe wel volgen: “Een fusie staat in de sterren geschreven, alleen moeten de geesten nog wat rijpen.”

Misschien bieden durfkapitaalfondsen soelaas. Marc Behaegel windt er geen doekjes om: “De verkoop van Balta en dergelijke groepen aan die fondsen heeft menigeen de ogen geopend. Was het vijf jaar geleden de beurs, dan gaan de gesprekken nu alleen over private equity.” Dat er al gesprekken zijn gevoerd tussen enkele bedrijven en fondsen wordt door meer dan één partij bevestigd. Bij CVC en Co. lagen al dossiers op tafel, maar ze werden afgewimpeld. Onder meer de schaalgrootte is – naast te hoge prijsverwachtingen – een breekpunt. Een sectorspecialist: “Buy-outfondsen zijn alleen geïnteresseerd in de marktleider of de nummer twee. Daarenboven moet er een zekere professionaliteit in het management aanwezig zijn.”

Lacht Jan Dejonghe: “Laat die beschrijving nu net op het lijf geschreven zijn van de combinatie Pinguin-Dujardin Foods.” Ondertussen, in de roman van Streuvels, kijkt de blozende boerendochter op het ene veld naar de zwoegende boerenzoon op de aanpalende akker. Haar monkel is schelms en een tikkeltje uitdagend.

Lieven Desmet

Familie? Tot voor kort gunden de oprichters van de verschillende bedrijven elkaar nog net het licht in de ogen.

“Is een consolidatie nuttig? Ja. Is ze noodzakelijk? Neen. Daarvoor zijn de problemen nog niet groot genoeg.”