‘Het móét anders, en wel nu’

Kyoto, Kopenhagen, Rio. Over klimaattoppen hangt aan het einde altijd een gevoel van onbehagen: amper consensus, te weinig concreet engagement of grensverleggende maatregelen. Wordt het anders in Parijs? Klimaatexpert, ‘Al Gore Ambassador’ en ondernemer Serge de Gheldere is er zeker van: “Het móét gewoon anders.”

Met zijn bedrijf Futureproofed adviseert de Kortrijkzaan andere bedrijven over duurzaam produceren. De klimaattop in Parijs is een moment suprême voor De Gheldere: “Minder dan 1 procent van de wetenschappers twijfelt nog aan de klimaatopwarming. Het is één voor twaalf.”

Wat zijn de grote uitdagingen voor de top in Parijs?

SERGE DE GHELDERE. “We staan voor een historisch kruispunt. We kunnen nog altijd kiezen voor een circulaire economie zonder fossiele brandstoffen, waarin ondernemingen innoveren, jobs creëren en groeien, waarin burgers meer welvaart, comfort en levenskwaliteit ervaren en waarin steden leefbaarder, veerkrachtiger en aantrekkelijker worden. Als we een kans willen maken om onder de vooropgestelde 2 graden opwarming te blijven, moet ongeveer drie vierde van de oliereserves onder de grond blijven. Maar we moeten beseffen dat die voorraden als onderpand dienen voor de banken die de fossiele industrie leningen hebben toegeschoven voor de financiering van raffinaderijen, kolencentrales, boorplatforms, pijpleidingen, enzovoort. Saoedi-Arabië is fiscaal afhankelijk van de productie van zijn oliereserves. Bij Exxon wordt de koers van het aandeel bepaald volgens de waarde van de reserves.

“Als we die reserves toch oppompen om te verbranden, moeten we ons voorbereiden op het ondenkbare: een wereld die de komende honderd jaar gemiddeld 4 graden warmer wordt. Volgens de Wereldbank, het Internationaal Energie Agentschap, het IMF of PricewaterhouseCoopers, is dit de route waar we nu op zitten en die leidt tot een sterke daling van onze welvaart, overal ter wereld.”

De keuze lijkt snel gemaakt, maar hoe doen we dat?

DE GHELDERE. “Ik denk dat we wereldwijd én een stok én een wortel nodig hebben. Dit is ons moment. Zijn we het niet aan onszelf en aan de generaties na ons verplicht volop voor deze transitie te kiezen? Niet enkel uit idealisme of altruïsme, maar uit volle goesting.”

Is Parijs de top van de laatste kans? Is het wel mogelijk ecologisten, bedrijven en politici op één lijn te krijgen?

DE GHELDERE. “Ik ben voorzichtig hoopvol. Ik baseer me daarvoor onder meer op informele contacten die ik al had met de Belgische onderhandelaars. Maar realisme blijft aan de orde. Iedereen moet beseffen dat de beloftes die landen doen in feite onvoldoende zijn om de klimaatverandering om te buigen. Toch ben ik optimistisch, omdat ik nog nooit zo veel goodwill heb ervaren. Zelfs China en de VS beseffen nu dat er iets moet gebeuren en dat bindende afspraken een must zijn. Zich inspannen is niet meer voldoende, het moet meer zijn.”

U geeft advies aan niet de minste Belgische en buitenlandse bedrijven. Wat leert u uit die contacten?

DE GHELDERE. “Ik stel vast dat veel ondernemingen niet wachten op een bindend politiek akkoord om tot de actie over te gaan. Dat is erg goed nieuws. Ik denk onder meer aan wat Umicore doet met de recyclage van batterijen, aan Recticel in isolatie, aan de start-up Smappee met zijn slimme energiemeters of aan Van Hool met zijn elektrische bussen. Die mentale switch kan je alleen maar toejuichen, maar is ook hoogst noodzakelijk.”

Gaan de discussies niet te vaak over energiebronnen en te weinig over wat we zelf kunnen doen?

DE GHELDERE. “We kunnen met zijn allen inderdaad veel doen. Toegegeven, de fossiele bronnen hebben de maatschappij veel welvaart bezorgd. Maar nu is dat tijdperk voorbij en is de periode van transitie aangebroken. Er is nu behoefte aan visionaire doeners. Dat kunnen burgers of ondernemers zijn, maar hoe dan ook zal de overheid de drijvende kracht zijn die de motor van de ommekeer doet aanslaan. Dit is een unieke kans voor politici die dit debat ernstig nemen.”

U dweept nogal met het Nederlandse voorbeeld. Wat kunnen we leren van onze noorderburen?

DE GHELDERE. “Een inspirerend voorbeeld is het programma ‘Ons huis verdient het’. Honderdduizenden Nederlanders kunnen hun woning upgraden naar een energieneutrale woning met het geld dat zij normaal gesproken aan de energierekening kwijt zijn. Slecht geïsoleerde woningen uit de periode 1950/1980 worden in tien dagen volledig energieneutraal gemaakt. Gemiddeld hebben deze woningen een energierekening van 175 euro per maand. Door dit bedrag te gebruiken voor de aflossing van de verbouwing, blijven de vaste maandelijkse uitgaven gelijk. Het oude huis wordt in één klap mooier, comfortabeler én meer waard. Er staan maar liefst 1,8 miljoen van deze huizen in Nederland. Dat programma zorgt voor innovatie, nieuwe markten en circa tienduizend jobs in de bouwsector. In 2011 betaalden we in Vlaanderen bijna 10 miljard euro aan verwarming met fossiele energie. Met dit enorme bedrag zouden we woningen ook energieneutraal kunnen maken.”

Duitsland kiest dan weer radicaal voor groene energie en zweert de nucleaire optie af.

DE GHELDERE. “Duitsland geeft ook het goede voorbeeld. Of er een weerhaakje zit aan het Duitse model? Toch wel. Ik snap niet dat gelijktijdig opnieuw een beroep gedaan wordt op steenkool als aanvoerbron. Dat is absurd. Maar laat ons toch maar het goede onthouden: de shift die Duitsland deed, geldt als rolmodel, ook voor België. Ons land heeft een historische kans laten liggen, onder meer door de onhandige politiek rond de groenestroomcertificaten. Ik blijf erbij dat die certificaten — ook al zouden ze jaar na jaar verminderen — voor een radicale ommekeer hadden kunnen zorgen in de geesten. Want technologisch staat niets meer een ecologische omslag in de weg.”

Klimatologen spelen graag paniekvoetbal. Maar is een termijn van pakweg 40 tot 50 jaar niet te kort om tot conclusies te komen over fundamentele klimaatveranderingen, zoals sceptici beweren?

DE GHELDERE. “De desinformatie doet goed haar werk. Zaai twijfel, dat werkt altijd. De realiteit is dat minder dan 1 procent van de wetenschappers nog twijfelt aan de vraag of er met het klimaat iets aan de hand is.”

Karel Cambien

“In 2011 betaalden we in Vlaanderen bijna 10 miljard euro aan verwarming met fossiele energie. Met dit bedrag zouden we woningen ook energieneutraal kunnen maken”