Het moeilijkste moet nog komen

De onzekere fiscale toekomst, de enorme schuldenberg, de amechtige economische groei en de hoge werkloosheid. Barack Obama moet tijdens zijn nieuwe ambtstermijn als Amerikaanse president het hoofd bieden aan vier gigantische uitdagingen.

Op 4 november werd de Amerikaanse president Barack Obama verkozen voor een nieuwe ambtstermijn van vier jaar. “De verkiezingsoverwinning van Obama was lang niet zo eclatant als in 2008, maar hij kan nog altijd rekenen op de steun van de Amerikanen”, zegt David Kelly, chief global strategist van J.P. Morgan Funds. “Die steun zal hem de legitimiteit geven om zijn hervormingen door te drijven. De president is duidelijk sterker uit deze verkiezingen gekomen.” Net zoals in de voorbije twee jaar moet Obama de confrontatie aangaan met de Republikeinen, die in het Huis van Afgevaardigden de meerderheid hebben. Dat heeft in het verleden geleid tot heel wat discussies en impasses. Zelfs kleine maatregelen komen in dat klimaat soms erg moeizaam tot stand.

Fiscale afgrond

Eind december lopen in de Verenigde Staten een aantal fiscale maatregelen af, die werden getroffen om de economie te ondersteunen. Als ze niet worden verlengd, wordt maar liefst 600 miljard dollar aan de Amerikaanse economie onttrokken. Zo’n schok zou het land in een recessie storten. De belangrijkste uitdaging van Barack Obama is te vermijden dat het land in die fiscale afgrond belandt (zie kader Wat is de ‘ fiscal cliff’?).

Er zijn twee scenario’s mogelijk om die klip te ontwijken. Het eerste is dat de president en het Huis van Afgevaardigden vlug een compromis sluiten. “Dat zou ideaal zijn voor de financiële markten, die boven alles een afkeer hebben van onzekerheid”, zegt David Kelly. “Ook de Amerikaanse economische groei zal dan weer snel een hoge vlucht nemen. De liquiditeiten die on hold zijn gezet in afwachting van een oplossing voor de fiscale afgrond kunnen dan terugvloeien naar de economie. Het tweede scenario is helaas veel waarschijnlijker. Dat komt erop neer dat er pas later een vergelijk wordt gevonden. Als er begin 2013 nog altijd geen oplossing is, wordt het inkomen uit arbeid zwaar belast. De druk op de politici om tot een compromis te komen, zal dan gigantisch zijn.”

Larry Marks, senior strategist van Global Balanced Solution bij BNP Paribas Investment Partners in Boston, houdt rekening met een derde scenario. Dat houdt in dat er op korte termijn een minimaal compromis wordt gevonden, dat moet worden gevolgd door een breder fiscaal plan waarvan de uitwerking meer tijd vergt. “Een belasting op het inkomen uit kapitaal zou een onderdeel van dat ruimere fiscale plan moeten zijn.”

Maar Kelly en Marks zijn er zeker van dat er een oplossing wordt gevonden en dat de fiscal cliff de beleggers niet te veel hoeft af te schrikken. “Geen enkele politieke partij wil de verantwoordelijkheid dragen voor de abrupte stopzetting van alle fiscale maatregelen”, zegt Kelly. “De echte vraag is wanneer er een compromis wordt bereikt. Zolang daarover geen duidelijkheid is, zal de onzekerheid wegen op de Amerikaanse economie en de financiële markten.”

Gigantische schuldenberg

Het tweede grote probleem dat om vlugge maatregelen vraagt, is het afbouwen van de Amerikaanse overheidsschuld (zie tabel De overheidsschuld van de Verenigde Staten stijgt). Maar volgens David Kelly is dat geen onoverkomelijk probleem. “De Verenigde Staten hebben wel schulden, maar ze kunnen nog altijd rekenen op een economische groei, in tegenstelling tot Europa. Het land zal zijn schulden in zijn eigen ritme afbouwen. Het tekort zal traag maar gestaag dalen. Te snel gaan heeft geen zin en dreigt de Amerikaanse privésector in de problemen te brengen.”

Larry Marks is het daarmee eens. “Barack Obama wil worden herinnerd als de president die de Verenigde Staten opnieuw op de rails heeft gezet door de groei aan te zwengelen en de overheidsfinanciën te saneren.” Om dat te bereiken moet hij in 2013 zware onderhandelingen voeren om een herstelplan te lanceren. Er zullen nieuwe fiscale maatregelen nodig zijn. “Barack Obama heeft al meermaals aangekondigd dat hij de belastingen zou verhogen in de loop van een nieuwe ambtstermijn. De snelle start van de onderhandelingen en een akkoord over een plan om het begrotingstekort terug te dringen, moeten de ratingagentschappen tevredenstellen.” Moody’s en S&P hadden ermee gedreigd de rating van de Verenigde Staten te verlagen, als de regering geen ernstige maatregelen neemt om de schuld terug te dringen.

De groei stimuleren

De economie van de Verenigde Staten gaat nog wel vooruit, maar de voorbije vier jaar stond die groei op een erg laag niveau. Zelfs een bescheiden boost zou erg welkom zijn. Maar de beheerders van het Amerikaanseaandelenfonds Oyster US Selection zijn ervan overtuigd dat het economische herstel begonnen is. “Na vijf magere jaren begint de vastgoedmarkt zich eindelijk te herstellen. Ook de industriële productie zit opnieuw in de lift.” Larry Marks raamt de Amerikaanse groei op 2 procent in 2013, ondanks de zware fiscale maatregelen die op til zijn.

David Kelly is nog optimistischer. Volgens hem kan de Amerikaanse groei in 2013 met de hulp van een inschikkelijk monetair beleid oplopen tot 3 procent. “De rente zal ooit stijgen, maar dat is nog niet voor meteen. Ook 2013 zal een jaar met een ruim monetair beleid zijn. 2014 wordt een ander verhaal. De Federal Reserve (Fed) moet op een dag haar balans verlagen, maar ze zal daarmee wachten totdat de Amerikaanse economie zich heeft gestabiliseerd.”

Hoge werkloosheid

Een hoge werkloosheid is niet meteen een teken van een gezonde economie. Toch maken de Amerikaanse werkloosheidscijfers de experts van de Amerikaanse markt niet extreem ongerust. De Fed heeft beloofd de Amerikaanse economie te blijven ondersteunen, totdat het werkloosheidscijfer is gedaald tot een redelijk niveau. Die steunmaatregelen blijven in 2013 wellicht gehandhaafd.

“Een werkloosheidsgraad van 7,9 procent is niet echt een groot probleem voor de Amerikaanse consumptie”, stelt David Kelly. “Bij 5 procent bevinden de Verenigde Staten zich virtueel in een toestand van volledige tewerkstelling. De resterende 2,9 procent wordt grotendeels gevormd door laaggeschoolde Amerikanen, die weinig verdienen als ze wel werken. Daar hangt de Amerikaanse consumptie niet van af. De fiscale onzekerheid dreigt de consumptie wel af te remmen. Dat is de kern van het probleem.”

KARINE HUET

“Geen enkele politieke partij wil de verantwoordelijkheid dragen voor de abrupte stopzetting van de fiscale steunmaatregelen. De echte vraag is wanneer er een compromis wordt bereikt”