Kippen kakelen onophoudelijk in hun hokken in het Hasseltse atelier van Koen Vanmechelen, waar de kunstenaar het gesprek aangaat met Marc Coucke, de CEO van Omega Pharma. Die pikt bewonderend inspiratie tussen de kunstwerken met kippen en lama’s.
Jullie kennen elkaar al een tijd. Meneer Coucke, u hebt werken van Koen Vanmechelen in uw bezit. Wat trekt u aan in zijn oeuvre?
MARC COUCKE: “Ik ben altijd een enorme fan geweest van vernieuwende conceptuele kunstenaars zoals Yves Klein en Marcel Duchamp. Nog voor ik Koen persoonlijk kende, volgde ik zijn werk al. Wat me interesseert, is dat hij kunst combineert met wetenschap, maar toch zijn eigen persoonlijkheid in zijn werk stopt. Zijn werk, met de verschillende generaties kippen en het project rond diversiteit, evolueert ook continu.”
Meneer Vanmechelen, Marc Coucke bezit enkele werken die cruciaal zijn in uw oeuvre. Wat maakt ze zo belangrijk?
KOEN VANMECHELEN: “Marc bezit een zogenaamde levenslijn: een volledige serie van voorlopig dertien generaties gekruiste kippen. Van die lijnen bestaan er maar enkele. Eerst heb ik een Mechelse koekoek gekruist met de Franse poulet de Bresse. De Mechelse Bresse die daar uitkwam, heb ik gekruist met de English redcap enzovoort. Mijn werk gaat over generaties, kringloop, voortzetting, diversiteit en verandering. In zo’n levenslijn met alle generaties vind je de essentie van mijn werk terug. Marc bezit ook Connection, een werk waarin intersoortelijkheid met elkaar wordt vergeleken. Ik zeg daarin dat uitgestorven dingen zich in de toekomst herhalen of – hoewel niet zichtbaar – toch aanwezig zijn.”
COUCKE: “Hoe dieper je op het werk van Koen ingaat, hoe meer je het extreme verleden en heden gecombineerd ziet in de toekomst. De eerste keer dat ik dit atelier bezocht, verwachtte ik alleen kippen te zien. Tot mijn verbazing ontdekte ik dat Koen door echte dinosauruseieren in zijn werken te gebruiken, verwees naar het oer-DNA. Tegelijk zie je dat hij nu ook met lama’s werkt, dieren die naar de toekomst verwijzen. Als je erin slaagt het DNA van een lama te combineren met ander DNA, ben je bijvoorbeeld beter beschermd tegen ontstekingen. Dat is waar een Omega Pharma-bedrijf als Ablynx mee bezig is. De kippen van Koen worden nu bekend bij het grote publiek, terwijl dat met de rest van zijn werk nog niet het geval is. Het makkelijkste wat hij nu zou kunnen doen, is zich helemaal toeleggen op het kippenproject. Hij wijst die gemakkelijkheidsoplossing af en dat is wat we met Omega Pharma ook proberen te doen. We zijn van nul begonnen en hadden wereldspelers als concurrenten. Als we enkel hadden gedaan wat er al bestond, waren we nooit zover gekomen.”
VANMECHELEN: “In plaats van gewoon hetzelfde te blijven produceren, kunnen we evengoed verschillende dingen met elkaar kruisen zoals de Mechelse koekoek en de poulet de Bresse. Dat levert twintig prototypes op in hetzelfde nest. Ik geloof in grote denktanks waar verschillende mensen samenkomen, zodat er op hetzelfde moment twintig nieuwe ideeën ontstaan. In ons economische systeem is productie toch niet meer aan de orde, want die gebeurt elders.”
Net als Koen Vanmechelen kijkt Omega Pharma voortdurend over de grenzen. Was dat het plan vanaf het begin?
COUCKE: “Wij hebben tussen 1987 en 2000 geen enkele stap buiten België gedaan. We hadden uiteraard te weinig financiële middelen om meteen over de grens te trekken, maar ik wou vooral geen fouten maken. Ik wilde eerst alles goed snappen voor ik iets in het buitenland ging verkopen. Ik heb mijn eerste buitenlandse stap gedaan in 2000. We zitten nog maar tien jaar in het buitenland, maar het gaat wel heel snel. Omega is nu aanwezig in 35 landen, wellicht net omdat ik het goed heb voorbereid.”
Meneer Vanmechelen, u werd als spreker uitgenodigd op het World Economic Forum in Davos. De discussie over diversiteit en de andere thema’s die met uw werk te maken hebben, komt beter op gang in het buitenland dan in ons land. Hoe komt dat?
VANMECHELEN: “Ik vind dat heel vreemd, want het thema leeft in België heel sterk. Ik heb de indruk dat niemand hier durft te praten over diversiteit. Als je naar Italië, Amerika of China gaat, hoor je een brede en boeiende discussie die tot in de details wordt gevoerd. Bij ons niet. We mogen niet alles tot nul relativeren. Op een bepaald moment moet je een statement durven maken en ermee de wereld in stappen.”
COUCKE: “Dat neemt niet weg dat er veel steun is voor de Belgen die wel doorbreken in het buitenland. Ook Omega Pharma krijgt best veel steun, maar sommige mensen blijven alles doodrelativeren. ‘Kan je vanuit Hasselt of Nazareth de wereld veroveren?’ klinkt het dan. ‘We zijn toch maar kleine Belgen.’ Alsof onze succesverhalen per definitie beperkt moeten zijn. Omega investeert op dit moment veel in het buitenland omdat we van de dertiende plaats in onze sector willen doorgroeien naar de top tien. De meest gestelde vraag in België is: ‘Het kan toch niet dat Omega de top tien zal halen?’ Een Amerikaan zou vragen: ‘Waarom niet de top vijf?’ En een Nederlander: ‘Waarom kun je geen wereldleider worden, man?'”
U krijgt regelmatig kritiek in de pers. Hoe gaat u daarmee om?
COUCKE: “Voorspoed en tegenspoed horen erbij in business. De kans is vrij groot dat ik een fout maak als ik mijn bedrijf run op basis van de vraag of er op de beurs vandaag vijf kopers of verkopers zullen zijn. Je moet kijken naar de hoofdzaak. Binnen de voorschriftvrije apothekersproducten willen we wereldwijd een toptienspeler worden, met behoud van onze Belgische roots en beslissingscentra. Dat is een levenswerk. Uiteraard moet je goed communiceren en oog hebben voor de korte termijn, maar je mag je er niet door laten leiden. Als Koen zich voortaan bij elk werk afvraagt of de mensen het wel mooi zullen vinden, is het binnen twee jaar met hem gedaan. Hij moet vanuit zijn eigen inspiratie werken en uitgaan van wat hij goed acht voor zijn project. Het is ook de sterkte van Omega dat we dat kunnen. We zijn sinds twaalf jaar op de beurs. In 1998 haalden we 25 miljoen euro omzet, nu meer dan 800 miljoen en hebben we een dochter, Arseus, apart naar de beurs gebracht. Van die 25 miljoen euro hebben we 1,2 miljard gemaakt. Toch zul je niet snel bedrijven vinden die evenveel kritiek hebben gekregen als Omega. Juist omdat we ons van die kritiek niets hebben aangetrokken, maar een duidelijk doel hadden, is het gelukt.”
Gaat u ook zo met kritiek of tegenslagen om, meneer Vanmechelen? De vogelpest heeft uw hele project in gevaar gebracht.
VANMECHELEN: “De invloed van buitenaf is een belangrijk thema in mijn werk. Toen de vogelpest uitbrak, heb ik daar kunst mee gemaakt. Ik heb het sperma en DNA van alle hanen verzameld om het in te vriezen en te beschermen. Daaruit is een grote installatie ontstaan, Frozen Culture, waarin de hele DNA-bank zit. David Bowie heeft ooit eens het verschil tussen een grote en géén kunstenaar uitgelegd: een groot kunstenaar die voor het gerecht wordt gebracht, maakt daar kunst mee. Wie geen kunstenaar is, wordt opgesloten. Zelfs als het slecht gaat, maakt een groot kunstenaar het verschil. Het is zoals met de koolmeesjes. De koolmeesjes die aanvoelen hoe het met hun omgeving gaat, zullen overleven. Als het slecht gaat – laagconjunctuur – moeten ze snel zijn, anders hebben ze geen eten. Als het hoogconjunctuur is, mogen ze wat trager zijn. Ik denk dat mijn snelheid is verdubbeld op het moment dat de economische crisis begon, en wellicht geldt dat voor Omega Pharma ook.”
COUCKE: “Klopt. De boodschap van Omega Pharma is dat het nu het goede moment is om veel te investeren (het bedrijf nam eind oktober twee bedrijven over, nvdr). Daardoor zullen we nu minder verdienen, maar daar plukken we later de vruchten van. Tijdens de hoogconjunctuur zes à zeven jaar geleden gebeurde tijdens road shows net het omgekeerde. Fondsenbeheerders vertelden ons dat we te voorzichtig waren en meer schulden mochten maken. Rustig blijven, dachten we toen.”
VANMECHELEN: “Het is frappant. We hebben de reflex om te vertragen bij laagconjunctuur, maar eigenlijk moet het net andersom.”
Tot 15 december is het werk ‘Cosmopolitan Chicken – Diversity’ te bezichtigen in het Brusselse Solvay-Tournaypark ter gelegenheid van het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie.
Benny Debruyne
“Uiteraard moet je goed communiceren en oog hebben voor de korte termijn, maar je mag je er niet door laten leiden”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier