Het jaar dat er niets gebeurde, maar alles veranderde

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer.

Sommige jaren worden in vette letters geschreven in het geheugen van de beleggers. 1987 was het jaar van de beurskrach, eigenlijk de meest overschatte gebeurtenis in de financiële geschiedenis. 1998 is onlosmakelijk verbonden met LTCM en de bijna-instorting van het financiële systeem, als we Alan Greenspan mogen geloven. 2000 was uiteraard het jaar van de technologiezeepbel.

Een jaar zonder emoties. Zo zal 2004 ook een ijkpunt worden in het collectieve financiële geheugen. Nochtans zijn er weinig spectaculaire koerswijzigingen geweest in het afgelopen jaar. De beurs haalde na een eindspurt de verwachte enkelcijferige return. De rente ging lager – misschien wel dé verrassing van het jaar – maar haalde geen nieuw record. De dollar verloor opnieuw terrein, maar vergeleken met de start van het jaar is het verlies miniem. De olieprijzen stegen tot 55 dollar, maar in euro was dat geen nieuw record. 2004 was vooral een emotieloos jaar: de volatiliteit van de aandelenmarkten zakte tot een dieptepunt, en bleef in deze quasi-comateuze toestand gedurende het hele jaar.

Het afgelopen jaar gebeurde er als het ware niets, en toch veranderde er erg veel. De stijging van de olieprijzen deed beleggers voor het eerst sinds erg lang nadenken over energie. De daling van de dollar ontkrachtte de populaire negatie door de meeste analisten (en centrale bankiers) van de fundamentele problemen van de Amerikaanse economie: chronische schuldobesitas gevoed door het buitenland. China werd een hype, maar ook een nieuwe economische realiteit. Dit jaar werden de Siamese tweelingbubbels, Amerika en China, volwassen. Samen werden ze grootgebracht door het goedkope geld van vader Greenspan. Daardoor is niet alleen hun munt maar ook hun lot verbonden.

De computer nam Wall Street over. Ten slotte was 2004 ook het jaar van de hedge funds. Nooit werd er zoveel geld naar deze beleggingscategorie versast. Hun rendement was dit jaar echter nauwelijks hoger dan een belegging in cash. Hedge funds zijn hun eigen bestaansreden aan het ondergraven. Marktinefficiënties uitbuiten (uitbaten?) kan alleen als men klein genoeg is om de markt niet zelf te bepalen. Er is vandaag meer dan een triljoen dollar belegd in hedge funds, en volgens het Internationaal Monetair Fonds ( IMF) is daarmee voor ongeveer drie triljoen dollar aan posities ingenomen in de financiële markten.

Meer dan de helft van het volume op Wall Street werd dit jaar gemaakt door computerprogramma’s ( program trading). In 2000 was dat minder dan 20 %. Enkele weken geleden werd zelfs een maandpiek van 70,5 % opgemeten. 2004 was dus het jaar dat de computer de belangrijkste speler werd op de Amerikaanse beurs. Dat verklaart misschien het emotieloze van het beursjaar: computers hebben geen gevoelens. Ze zullen echter wel de fouten overnemen van de mens die hen geprogrammeerd heeft: extrapolatie en zelfoverschatting. In 1987 werd de beurs ook gestuurd door portfolio insurance-technieken. De mens nam echter eind oktober het stuur opnieuw in handen toen die modellen zichzelf doldraaiden.

2005: op tijd remmen. Toen ik dit jaar schreef dat diversificatie het aandelenrisico van portefeuilles niet had verminderd, werd er in mijn mailbox hevig gereageerd. Kende ik Markovitz dan niet? Maar diversificatie is voor portefeuilles zoals de invoering van ABS bij wagens: het heeft eerst de snelheid verhoogd (meer aandelen) omdat het risico(gevoel) verlaagde. Idem met derivaten en hedge funds. Beleggers voelen hun totale portefeuillerisico niet meer aan. De volatiliteit is nog nooit zo laag geweest, maar de uitstaande risico’s (hefboom door meer schuld) zijn nog nooit zo hoog geweest. Er wordt vandaag dus erg snel gereden op de financiële wegen. Wordt 2005 het jaar van de invoering van financiële flitspalen?

De typische voorspellingen voor volgend jaar zullen zelf voorspelbaar zijn: “De beurzen zullen 10 % stijgen, de rente gaat hoger… De groei zal wat lager liggen.” Wie durft nog een recessie te voorspellen? En nochtans worden de kansen daarop in de VS bij de start van 2005 zwaar onderschat: de daling van de vooruitlopende indicatoren voorspelt momenteel een recessie. Wie durft u aan te raden om het enige te doen wat vandaag écht tegendraads is: cash in de portefeuille opbouwen? Institutionele beleggers hebben nog nooit zo weinig cash gehad, omdat klanten “hen niet betalen om cash te houden”. Er zijn echter weinig activa die echt aantrekkelijk geprijsd zijn: de risicopremies zijn te laag. Rendement draagt nog steeds mijn voorkeur (dividenden en hoogrentende obligaties). Maar ook die thema’s zijn toe aan een pauze. Veder mag u dollaractiva volgend jaar nog steeds verkopen aan bereidwillige centrale banken.

Beste lezer, ik heb deze column het afgelopen jaar met plezier geschreven. Uw talrijke reacties hebben me sterk aangemoedigd en veel inspiratie gegeven. Mag ik hopen op nog meer reacties volgend jaar? Ik wens u voor 2005 veel geluk bij uw economische en financiële beslissingen. Tot slot nog drie tips. Wees geduldig, want om iets te kopen moet u zich zelden haasten. Wees tevreden, want gemiste beleggingen zullen er altijd zijn. En schat eerst in wat u kunt verliezen voor u droomt van fabelachtige winsten. Een voorspoedig 2005!

Geert Noels