Wikipedia is wereldwijd een waanzinnig succesvol experiment. Maar vooral het bewijs dat je niet alles op deze planeet centraal hoeft te plannen, te organiseren en op te volgen.
Wikipedia, ‘de vrije encyclopedie’, is zonder meer de grootste encyclopedie ter wereld. Ze verschijnt in 200 talen. Volgens de recentste cijfers (uiteraard te vinden op Wikipedia zelf) zijn er 937.000 artikels in het Engels (ter vergelijking: Encyclopaedia Britannica telt slechts 120.000 artikels). Maandelijks komen er 45.000 artikels bij en dat aantal groeit op zijn beurt met 7 %. De Nederlandstalige Wikipedia telt (volgens hun website) zo’n 125.000 artikelen.We citeren uit hun website: “Wikipedia is een gemeenschapsproject met als doel in elke taal vanuit een neutraal standpunt een vrije encyclopedie op het web te creëren. Wikipedia is gratis en kan ook zonder in te loggen gebruikt worden om informatie te zoeken, toe te voegen of te bewerken. Hierdoor kan Wikipedia geen garantie geven over de juistheid van de aanwezige informatie.”
Doe de test: geef gelijk welk ‘moeilijk’ woord in Google in, samen met het woord definitie en de kans is groot dat ‘Wikipedia’ een van de eerste treffers is. Zeker in het Engels, steeds vaker in het Nederlands.
Encyclopedie van de anarchisten. Wikipedia is een voorbeeld van complete decentralisatie. Het is de encyclopedie van de anarchisten, de vrijemarktfanaten, de radicale democraten. Alles gratis. Geen reclame. Niemand is baas. De stichters hebben hun encyclopedie ‘aan de gemeenschap’ geschonken. Iedereen kan een artikel schrijven voor de encyclopedie en iedereen kan die encyclopedie aanvullen, verbeteren en bijsturen. Een staf van slechts enkele mensen bewaakt het geheel. De kosten worden gedragen door milde giften. Niemand wordt er rijk van. Iedereen slimmer.
Wikipedia is een wereldwijd, waanzinnig succesvol experiment. Radicaal gedecentraliseerde systemen kunnen succesvol zijn. De anarchisten dansen hun vreugderondjes.
Dat is allemaal goed en wel. Maar is het ook een goede encyclopedie? Het toonaangevende tijdschrift Nature heeft een ernstige studie ondernomen: Wikipedia is slechts een beetje minder nauwkeurig dan de absolute marktleider: Encyclopaedia Britannica.
Hoe ‘werkt’ Wikipedia? Decentralisatie is geen probleem. Tienduizenden onderzoekers, opvoeders, fanatieke fans van de Cebus Apella (een apensoort), van de Kinks, van transactiekostbenadering bij principal-agentrelaties enzovoort schrijven en verbeteren enthousiast. De ene voor de kick, de andere uit intellectuele verbetenheid (‘juist is juist’), de andere uit een drang naar opvoeding. Beotiërs en letterhaters schrijven niet voor zo’n encyclopedie. Je krijgt een bijna perfecte autoselectie.
De grote vraag is: hoe loopt de coördinatie en de kwaliteitscontrole? Vooreerst door de ‘leden’ zelf. Veronderstel dat u een nieuw artikel schrijft, namelijk eentje over Trends. U schrijft daarin dat Trends ook columnisten heeft zoals Marc Puelens en Geert Poels. Het duurt geen half uur of de eerste lezer heeft de fout gezien. En de derde lezer stuurt een mailtje naar Trends, naar Geert of naar mij, want zelf durft hij niets te veranderen aan een ‘encyclopedie’. En dan zullen wij wel de encyclopedie aanpassen.
Een voorbeeld: enkele weken geleden vragen mijn vrouw en ikzelf ons af hoe oud Nand Buyl wel is. Via Google kom ik bij Wikipedia, waar ik direct zijn geboortedatum vind. Maar er staat ook: Nand Buyl is vooral bekend van Axel Nort. Dat heb ik dan even veranderd in: Nand Buyl werd vooral bekend door zijn rol als ‘schipper’ in ‘Schipper naast Mathilde’ en later als detective Axel Nort.
Welk belang heb ik in godsnaam om verkeerde dingen over Nand Buyl te schrijven, zoals: Nand Buyl eet elke dag zes kilo bananen en Chris Lomme is zijn dochter. Juist, flauwe grappenmakers zullen dit wel eens doen. Maar in de praktijk blijkt dit nagenoeg nooit voor te komen. Wikipedia heeft zich overigens beschermd tegen dergelijke praktijken. Wanneer iemand een manifeste fout heeft geschreven, zullen controleurs alle bijdragen van die persoon gaan controleren. Indien de man het systeem boycot, zal het systeem hem boycotten.
Het systeem werkt bijna perfect. Tegenstanders wijzen op voorbeelden van fouten die de reputatie van mensen kan schaden. Dat is gebeurd. Maar opvallend weinig. En uiteraard moet de site van mensen zoals George Bush zwaar worden afgeschermd en opgevolgd. Politici zijn supergevoelig voor roddels en valse informatie. Maar politici hebben ook trouwe fans die voortdurend Wikipedia controleren.
Ja, er zijn grote ego’s geweest die de naam van een concurrent zorgvuldig hebben verwijderd uit sommige artikels. Maar de gewone media maken ook fouten, en reputaties van mensen zoals notaris X en bekende sportlui zijn ook te grabbel gegooid zonder alle bewijzen in de hand.
Plantrekkers, echte anarchisten. Maar wat is er nu zo opwindend aan Wikipedia? Het is het zoveelste bewijs dat sommige decentrale systemen wel kunnen werken. Napster werkte ook vreselijk goed. Spijtig dat het illegaal was. Je hoeft dus niet alles op deze planeet centraal te plannen, te organiseren en op te volgen. Soms is er nauwelijks centraal gezag nodig.
Dat moet als hemelse muziek klinken in de oren van zovele Belgen. Want diep van binnen zijn we bijna allemaal plantrekkers, echte anarchisten. En weldra dus ook Wikipediafanaten.
De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School. Reacties: marc.buelens@trends.be
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier