Het brandt in olieland

Tal van oorzaken kunnen de westerse oliebevoorrading in het honderd sturen. We zetten de grootste bedreigingen van het moment op een rijtje.

Sinds de olieschokken van de jaren zeventig hebben veel olieconsumerende landen maatregelen genomen om olietekorten tijdelijk de baas te kunnen. De Europese Unie en het International Energy Agency (IEA) leggen elke lidstaat op een strategische olievoorraad van 90 dagen aan te houden. België schoof die verplichting tot 2007 door naar de privésector. In dat jaar pas werd Apetra opgericht, een vennootschap die een voorraad voor 50 dagen moet beheren.

Die strategische voorraden werden bijvoorbeeld tijdens de crisis in Libië aangesproken, om op korte termijn de impact van de verstoorde oliebevoorrading de baas te kunnen. Tal van oorzaken kunnen die logistieke keten bedreigen: politieke instabiliteit, terrorisme, een gebrek aan langetermijninvesteringen, energienationalisme of zelfs het weer: harde winters duwen de consumptie omhoog.

1. De Golf van Mexico: orkanen

In de Golf van Mexico bevindt zich zowat 30 procent van de olie- en 20 procent van de gasinfrastructuur van de Verenigde Staten. De regio wordt regelmatig getroffen door orkanen. Toen Katrina en Rita in 2005 door het gebied raasden, kromp de energieproductie van de VS met 8 procent.

2. Venezuela: nationalisme

Door de gestegen energierijkdom kennen landen als Venezuela, Bolivia en Ecuador een opstoot van energienationalisme. De lokale overheden hebben de contracten met de internationale olieproducenten heronderhandeld, meestal met als resultaat dat staatsbedrijven een controlebelang verwierven. Venezuela, ‘s werelds negende olieproducent, nam sommige projecten zelfs volledig over. Bovendien wordt gevreesd dat er te weinig wordt geïnvesteerd omdat het Venezolaanse staatsoliebedrijf PDVSA veel geld besteedt aan sociale programma’s en het spekken van de centrale bank. Dat kan op termijn leiden tot verminderingen in de productie.

3. Nigerdelta: armoede en corruptie

Nigeria is de op een na grootste olieproducent in Afrika. Het grootste probleem blijft dat ondanks de olierijkdom 70 procent van de bevolking moet rondkomen met minder dan een dollar per dag. Ook de corruptie en het op grote schaal stelen van ruwe olie zijn moeilijkheden voor petroleumbedrijven.

4. Libië: intern conflict

Libië zag zijn productie sterk terugvallen door het conflict waarbij sterke man Muammar Khaddafi werd afgezet. Momenteel draaien de installaties op halve kracht. Het land hoopt tegen eind dit jaar opnieuw op precrisisniveau te kunnen produceren, maar de politieke situatie blijft onzeker.

5. Irak: oorlog

Irak heeft de op twee na grootste voorraad bewezen oliereserves ter wereld, maar de productie ligt nog een flink pak onder het niveau van de jaren negentig, toen er per dag bijna 3 miljoen vaten werden geproduceerd. Intussen is de olie-export na vijftien jaar afkalven opnieuw gestegen naar 2,6 miljoen vaten per dag. De olie-infrastructuur blijft echter een geliefkoosd doelwit en de politieke toestand blijft gespannen, zeker sinds het vertrek van de Amerikaanse soldaten eind 2011.

6. Iran: internationale spanningen

De meest acute brandhaard is de Straat van Hormuz. De waterweg tussen de Perzische Golf en de Golf van Oman is op zijn smalste punt amper 35 kilometer breed. Voor een aantal van de grootste olieproducerende landen ter wereld, zoals Saoedi-Arabië, Irak, Koeweit, Oman en Iran zelf, is het een levensbelangrijke scheepvaartroute. De Golfregio is goed voor meer dan 60 procent van de bewezen oliereserves en bijna 40 procent van het natuurlijke gas. De 17 miljoen vaten olie per dag die in 2011 door de Straat vervoerd werden, zijn goed voor ongeveer 35 procent van de wereldwijde olietransporten per schip. Momenteel dreigt Iran die transporten te bemoeilijken indien de westerse landen het land sancties opleggen die bedoeld zijn om het Iraanse nucleaire programma in te dijken.

Of Iran in staat is om de Straat van Hormuz volledig af te sluiten, wordt betwijfeld, maar ook een gevoelige vermindering van het scheepvaartverkeer kan zware gevolgen hebben. Volgens experts kan een blokkade de olieprijs binnen enkele dagen met 50 dollar per dag doen stijgen.

Iran zelf is de derde grootste olie-exporteur ter wereld, na Rusland en Saoedi-Arabië. Het merendeel van de 2,5 miljoen vaten gaat naar Azië en de oliehandel is goed voor ruim de helft van de Iraanse inkomsten. Indien Iran geen olie kan verkopen, zal Saoedi-Arabië zijn productie moeten verhogen waardoor het zeer moeilijk wordt op eventuele andere olieproblemen in te spelen. Sowieso dreigt de Iraanse productie de komende jaren met 1 miljoen vaten per dag te verminderen bij gebrek aan nieuwe investeringen.

7. Rusland: suprematie

Rusland en de pijpleidingen door de Kaukasus. Rusland is onder leiding van Poetin uitgegroeid tot een energiesupermacht. Het is ‘s werelds tweede grootste olieproducent en het nummer één in gasproductie. Ook staten als Kazachstan en Azerbeidzjan hebben enorme reserves.

Die energieweelde heeft de relaties met ex-Sovjetstaten als Georgië, Wit-Rusland, Turkmenistan en Oekraïne ernstig vertroebeld. Vier vijfde van het Russische gas passeert via Oekraïne, wat in het verleden aanleiding gaf tot verhitte discussies over de transporttarieven.

Daarom wordt druk werk gemaakt van alternatieven. Zo zijn er plannen om Kazachstan via een pijpleiding te verbinden met Turkije, via Georgië en Azerbeidzjan. Via de trans-Kaspische pijplijn zou Turkmeens gas niet langs Rusland moeten passeren om Europa te bevoorraden.

LUC HUYSMANS