Herman Daems: “Nokia en Janssen zijn een kostenprobleem”

De outsourcing bij Nokia Siemens Networks en het jobverlies bij Janssen Pharmaceutica zijn geen kwestie van een falend innovatiebeleid, meent Herman Daems. Wel een kwestie van kosten. Toch moeten we lessen trekken uit deze bewegingen, zegt Wim De Waele (IBBT).

“Het is altijd jammer dat zulke zaken gebeuren,” zegt gedelegeerd bestuurder Koenraad Debackere van KU Leuven Research & Development, één van de spilfiguren in het Vlaamse innovatiebeleid, over de gebeurtenissen bij telecombedrijf Nokia Siemens en het banenverlies bij Janssen Pharmaceutica. “Maar erg ongerust maak ik me er niet over. Vijf, zes jaar geleden hadden we een gelijkaardig verhaal bij Janssen, met een aantal afvloeiingen in research. Nadien zijn er weer veel mensen aangeworven en is er veel geïnvesteerd. Voor een deel is dat cyclisch. Als een aantal geneesmiddelen uit patent gaat, moet een bedrijf maatregelen nemen. In de toekomst verwacht ik een beweging in de andere richting. Het toont aan dat ook innovatie op de wereldmarkt heel competitief geworden is en dat je zelfs in innovatie niet immuun bent voor cyclische bewegingen.”

Zulke voorvallen zijn geen reden om het beleid om te gooien, vindt Debackere. “We moeten streven naar de 3 %-norm ( nvdr – de Lissabondoelstelling om 3 % van het bbp uit te geven aan onderzoek en ontwikkeling tegen eind 2010) en we moeten zeker de stimulansen voor nieuwe bedrijvigheden aanhouden. We zijn al volop bezig met vernieuwing via Imec, het Vlaamse Instituut voor Biotechnologie (VIB) en het Interdisciplinair Instituut voor Breedband Technologie (IBBT). We moeten die troeven blijven uitspelen.”

Creatieve destructie

Voor het IBBT, dat op 10 oktober zijn Business Incubatiecentrum opent in Gent, was (en is) Siemens een belangrijke partner. De onderzoeksgroep van de netwerkafdeling van Siemens draait mee in zeven van de ongeveer 35 onderzoeksprojecten van het IBBT. Maar intussen is ze al twee keer van naam veranderd. De 160 werknemers van het Ontwikkelingscentrum in Herentals werken binnenkort niet eens meer onder de vlag van Siemens Nokia Networks, maar van het Franse Devoteam Group. “We hebben ervaring met dat soort veranderingen,” zegt algemeen directeur Wim De Waele van het IBBT. “Toen Philips zijn halfgeleiderafdeling verkocht aan NXP, zijn enkele van onze projecten gewoon doorgegaan, maar uit andere heeft NXP zich teruggetrokken. Het hangt van de focus van de overnemer af. Je ziet trouwens dat het aandeel van de grote spelers – Philips, Siemens, Alcatel – in ons totale researchvolume vermindert.”

Dat is opmerkelijk, omdat het IBBT na de dotcomcrash is opgericht om de researchafdelingen van die multinationals in Vlaanderen te houden. “Het illustreert dat die multinationals beslissingen nemen waarin Vlaanderen maar een peulenschil is. Dat is geen goede evolutie, maar je moet ermee leven. Voor ons betekent dat onder meer dat je moet zorgen dat je niet enkel nationaal, maar ook op het hoofdkwartier van die bedrijven bekend bent,” zegt Wim De Waele. Het IBBT zoekt nu een evenwicht tussen onderzoek met multinationals, kmo’s, spin-offs en starters. “Maar als je research wilt doen die internationaal meetelt, moet je de samenwerking met grote bedrijven als doelstelling hebben. Als de researchactiviteiten van die bedrijven in Vlaanderen verminderen, moet je over de grenzen gaan kijken, anders haal je je niveau niet. Vlaanderen heeft researchcentra, zoals Alcatel, maar het is een kleine vijver. We moeten niet van het ene uiterste in het andere vallen. We mogen de creatieve destructie in de informatica en de telecomsector niet ontkennen. IBM, Siemens en Alcatel zijn mature bedrijven. Daar komt de groei niet vandaan. Die zit bij de eBays en de Googles. Daar komen evenveel jobs bij als er elders verdwijnen. Dat is geen crisis, gewoon een reorganisatie van de industrie.”

Kwestie van kosten

“Ons clusterbeleid draait. Ik zie niet wat er nog extra aan onderzoeksmiddelen moet komen,” zegt Herman Daems, Gimv-voorzitter, professor strategisch management aan de KU Leuven en vriend van Michael Porter, auteur van The Competitive Advantage of Nations. “Het echte probleem voor onderzoeksafdelingen zijn de kosten. Hier onderzoek doen, is afgrijselijk duur. Men heeft daar wat kleine dingetjes gedaan, zoals de lastenvermindering voor onderzoekers, maar dat is veel te traag op gang gekomen. Ik zit in het bestuur van een onderneming met onderzoekscentra in Keulen en Leuven. Zo’n 180 kilometer van elkaar, maar er is een heel groot kostenverschil. Om competitief te blijven, moeten we daar iets aan doen. Een aantal mensen denkt nogal naïef dat kosten geen rol spelen als iets innovatief is. Zo eenvoudig ligt het niet.”

Bedrijven die nu in India of China willen produceren, krijgen de vraag om daar ook aan onderzoek en ontwikkeling te doen, zegt Daems. “Ik zeg niet dat heel ons onderzoek naar India zal verschuiven, maar als multinational kan je niet meer de indruk geven dat je daar alleen voor de productie komt. Zeker in gevallen als Nokia Siemens en Janssen Pharmaceutica speelt dat een rol. Grote bedrijven moeten op een bepaald moment beslissen waar ze onderzoek gaan doen.”

Probleem is dat buitenlandse investeerders een verwarrende boodschap krijgen. “De regering wil iets aan die kosten doen, maar tegelijk zegt ze dat ze dat elders moet compenseren. Dat maakt die bedrijven onzeker. Wat gaan ze ons in de nek draaien, vragen ze zich af. De regering moet duidelijk zeggen dat ze de kosten gaat verminderen zonder dat elders terug te halen. Anders ben je bezig met pappen en nathouden.”

Innovatie op zich is niet het probleem, zegt Daems. “Crop Design, Devgen, Algonomics, LMS, Metris, Gemidis, … De mensen willen gewoon niet meer zien wat wij in de laatste tien, vijftien jaar aan technologiebedrijven in de markt gezet hebben. De DIRV-actie was veel marketing, maar weinig reëel. Men had geen middelen. Nu zijn er middelen, maar is er een kostenprobleem.”

WWW.TRENDS.BE

De woordvoerder van Janssen Pharmaceutica reageert op de kritiek.

Bruno Leijnse