HELPEN ? JA, MAAR HOE ?

Hij bedankt ervoor om in de Who is Who te prijken, omdat de helft van dat gezelschap hem niet kan luchten. De gevoelens zijn wederzijds, zoals blijkt in zijn onnavolgbaar Frans, over de bekende beau-monde : “La culture de l’énarque, l’élégance du parvenu et la morale du faussaire”, er fijntjes aan toevoegend : “Tous humanistes évidemment. ” De briljante Parijse advokaat Jacques Vergès jaagt weldenkende burgers, en bij voorkeur de intellektuele franje daarvan, in de gordijnen. L’avocat du diable schopt vaste waarden omver en haalt idolen van hun voetstuk ook in zijn nieuwste boek, Dieu, pardonnez-leur (Editions Michel Lafon), dat deze week verschijnt. Vergès neemt het op voor de met aids besmette slachtoffers tegen de Franse staat, verdedigt nazi-oorlogsmisdadiger Klaus Barbie en de meest gezochte terrorist, Carlos. In naam van het islamitisch bevrijdingsfront FIS bevecht hij deze week in Brussel zijn vroegere kompanen van het FNL in de Algerijnse onafhankelijkheidsstrijd. Voor de plundering van een Belgische investering (zie Trends van 5 oktober jl.) dagvaardt hij de Angolese president. Zou Maître Vergès het, voor hetzelfde geld, niet opgenomen hebben tegen de gedupeerde Belgische zakenman ?

– JACQUES VERGES. Neen, ik heb aan de kant gestaan van de eerste Angolese president Agostinho Neto. Maar zijn opvolgers hebben, van zodra ze van de macht proefden, de revolutie ingeruild voor korruptie. Ik kom op voor het Angolese volk, tegen zijn korrupte leiders.

– TRENDS. Toch neemt u het op voor niet minder korrupte leiders als Moboetoe of Moussa Traoré van Mali ?

– En tegelijkertijd voor les Maliens de Vincennes, dakloze vluchtelingen uit Mali in Parijs. Men zou er geen graten in zien als ik alleen terroristen verdedigde maar het wekt ergernis dat ik zowel pleit voor Klaus Barbie als voor Omar Raddad, een ten onrechte veroordeelde Marokkaanse tuinman. Waar het recht geschonden wordt, treed ik op. Figuren als Moeder Teresa of Abbé Pierre hebben mij niet nodig. Mensen verdedigen die niet te verdedigen zijn, dat is juist het nobele in mijn beroep. In een proces kom je nooit achter de waarheid, omdat over de feiten vaak onzekerheid bestaat, maar een personage blijft altijd in onzekerheid gehuld. Het is mijn taak de wetten te doen eerbiedigen, ook ten aanzien van een beschuldigde, en met alle rechtsmiddelen die in een demokratische staat ter beschikking staan.

– U komt op voor het volk van Afrika, maar frekwenteert de meest korrupte leiders van Afrika.

– Er bestaat in Europa een tendens om van Afrikaanse leiders te eisen dat ze witter zijn dan blanke bewindslui. Men eist tegenwoordig van staatshoofden in Afrika meer transparantie dan hier. Nochtans hoor ik in België al evenveel over affaires als in Frankrijk. Korruptie is een tweerichtingsverkeer. De machthebbers in Afrika gaan niet vrijuit, maar wij moeten onze houding tegenover hen fundamenteel veranderen als we willen dat zij ophouden korrupt te zijn. Mandela ontvangt Moboetoe, omdat de vrijblijvende oekazen van de lezers van le Nouvel Observateur niet de minste betekenis hebben voor een Afrikaan. Ik wil ook wel een diktator vervangen zien door een wettelijk verkozen volksvertegenwoordiging, maar ik zie er het nut niet van in hem te vervangen door een korrupte bende. Wie vertegenwoordigen de zogenaamde Nationale Konferenties, behalve zichzelf ? Uit antidemokratische maneuvers zou nu plotseling de demokratie moeten ontluiken. Maar als Zaïre morgen uiteenspat, onder druk van de Belgische en Amerikaanse politieke apparatsjiks, zal men weer “humanitaire” akties op het getouw zetten. Dat gebeurde in Ruanda : dertig jaar lang heeft men de Tutsi-vluchtelingen genegeerd en nu maken zij (10 procent van de bevolking) de dienst uit alsof het redelijk geweest zou zijn Duitsland na 1945 te laten regeren door de joden en de zigeuners.

– U bent resoluut tegen het inmengingsrecht (droit d’ingérence). Zijn mensenrechten dan niet universeel ?

– Waar haalt men de pretentie vandaan ? Onze opvattingen inzake mensenrechten aan de hele wereld opdringen, dat is het toppunt van eurocentrisme. Alsof wij in Brussel, Parijs of New York het summum van beschaving bereikt hebben. De Zwitserse professor Jean Ziegler, “lessengever” in de zaak-Moussa Traoré, heb ik voor de rechter gedaagd. Die man is een notoir socialist ; hij zou zich beter koncentreren op de ontsporingen van socialistische partijen in Griekenland, Oostenrijk, Frankrijk, Spanje en ga zo maar door. Het is gemakkelijk zich te ontfermen over een land, als men zelfs de moeite niet neemt om de geschiedenis ervan te begrijpen.

– Ontwikkelingssamenwerking is ook inmenging ?

– Er is hulp en zogenaamd belangeloze hulp. Maar maak u geen illuzies, de westerse hulp versterkt al dan niet bewust de afhankelijkheidsrelatie. En dan is er nog noodhulp. Dat impliceert, dunkt me, eerbied voor de slachtoffers. Niet het breed geëtaleerde exhibitionisme en het televisiespektakel waarmee men telkens weer uitpakt, zogezegd om de publieke opinie te mobilizeren. Als men de mensen hier gewoon uitlegt waar het om gaat, zullen ze zeker bereid zijn tot solidariteit. Zelfs iemand als Le Pen dringt aan op investeringen in Afrika, opdat hun werklozen Europa niet zouden overspoelen. Daarom moet je een nuchtere, eerlijke relatie opbouwen met die landen en hun leiders, met eerbied voor hun situatie. Zij nemen hun verantwoordelijkheid, wij de onze. Heeft men die landen niet gekolonizeerd, precies in naam van een soort inmengingsrecht ? De meeste Afrikaanse leiders zijn nu pas bezig te doen wat de jakobijnen hun voorgedaan hebben bij de opbouw van de Franse natie. Op het eind van de jaren ’50 bestond er al een meerpartijensysteem in Frans-Afrika, maar dan wel onder het alziend oog van een Frans goeverneur : een soort Gauleiter, met zijn leger en justitieel apparaat. Laat Afrika zijn weg zoeken. Dat is het fascinerende aan Azië : Japan heeft uit het westers model een eigen systeem gesmeed en China zoekt zijn eigenheid op basis van het sovjetmodel. Zonder de gevangene te worden van onze opvattingen, werpen beide landen zich nu op als de challenger van het westers model dat zij op hun eigen manier verteerd hebben.

ERIK BRUYLAND

JACQUES VERGES “Dat men de mensen gewoon uitlegt waarom ontwikkelingshulp zo nodig moet. “