Help, de butler gaat met het geld lopen!

Het is niet omdat iets ruikt naar een piramidespel, dat het er daarom ook één is. I-Butler, een nieuwe softwaretool die via een piramidaal systeem aan de man wordt gebracht, illustreert evenwel hoe vaag het onderscheid kan zijn.

“Ik heb uw artikel over Amerikaanse piramidespelen gelezen. Interessant, maar waarom schrijft u niets over een piramidespel in eigen land?” Enkele dagen na de publicatie van ‘De zonen van Ponzi’ in Trends (28 mei), rinkelt mijn mobieltje. Een verkoper van multilevel-marketingproducten die niet met zijn naam in de media wil, valt meteen met de deur in huis. “Verschillende van mijn zelfstandige verkopers zijn op dit ogenblik I-Butler aan de man aan het brengen. Dat bedrijf geeft de hele sector een slechte naam. Misschien doet u er goed aan om dat eens van dichtbij te bekijken.” Twee weken later. Het zaaltje boven L’Entrepôt du Congo, een café aan de Vlaamsekaai in Antwerpen, staat vol stoeltjes. Het is acht uur ‘s avonds op een weekdag, en het is zowel buiten als binnen nog altijd meer dan dertig graden. Hier zullen verkopers van I-Butler proberen om zieltjes te winnen, of beter gezegd: een zieltje. Ik ben namelijk de enige die is komen opdagen. “Vorige week zat hier twintig man”, zucht Philip Verschuere, terwijl hij het zweet van zijn gezicht dept. “Vandaag heeft bijna iedereen afgezegd. Het zal wel aan het weer liggen. Ik zou eerlijk gezegd nu ook liever met mijn vrouw in de cabrio rondrijden, maar aangezien u er bent, zullen we ons verhaal maar doen. Hoe zei u dat uw naam was?”

Anderhalf uur lang doet Verschuere gedreven zijn uitleg, af en toe aangevuld door een van de twee andere I-Butler-verkopers. Als toetje toont hij aan het einde trots zijn eigen account. “Er staat al 626 euro op. En dat in slechts een paar maanden tijd.”

Internetrevolutie

I-Butler prijst zichzelf aan als een “revolutionair product op het gebied van onlineshopping”. Het maakt daar al maandenlang in verschillende talen reclame voor. Dat laat weinig aan de verbeelding over, of de YouTube-filmpjes nu in het Nederlands, Engels of Duits zijn. “Wij zullen het internet revolutionaliseren en jij kan er deel van uitmaken. Je bent een van de eerste die hiervan kan profiteren. Volg degene die er al miljoenen dollars mee verdiend hebben.” “Dit is de kans waar je al je hele leven op wacht.” “Het is gemakkelijk! Het is logisch! Het is lucratief! Het is I-Butler!” “Denk niet te lang na, en sluit je aan bij ons.”

Op het eerste gezicht biedt het bedrijf nochtans weinig nieuws. De gratis software voor het opslaan van paswoorden en het automatisch invullen van webformulieren, zijn bijvoorbeeld standaardtoepassingen op browsers als Google Chrome, Firefox, Internet Explorer en Safari. Ook het opslaan van kredietkaartgegevens is doordeweeks.

De belangrijkste claim to fame is de toepassing waarmee I-Butler zegt zijn geld te verdienen. Wie online shopt, krijgt een melding dat elders een betere prijs te krijgen is. “Wij gaan na wat iemand online wil kopen, en signaleren dan een betere prijs bij een concurrent”, luidt de uitleg. “Op die goedkopere prijs nemen wij dan een paar procenten.”

“Wij zijn pioniers”, vindt Verschuere. “We willen in twee jaar tijd de grootste database van webshops ter wereld zijn.”

Motto van Motzo

“Als u succesvol wilt zijn, dan zult u het ook zijn. Dat is het motto van Alberto Motzo.” De man naar wie deze kleffe uitspraak op een uitnodiging van I-Butler verwijst, is geen Italiaan zoals de naam doet vermoeden, maar een Duitser. Alberto Motzo is de CEO van I-Butler, zijn broer Stefan is de CFO. Tegelijkertijd staat Stefan weer boven Alberto, aangezien hij de CEO is van World Style Media, het in Grassbrun nabij München gevestigde bedrijf dat I-Butler overkoepelt.

“Wij hebben geen geheimen, geen verborgen agenda, maar zijn gewoon een bedrijf met een steengoed concept dat past bij de huidige tijd”, zegt Alberto Motzo als we hem contacteren. “En wellicht zijn we onze tijd ook wel een beetje vooruit.”

De kurk waar dat concept op drijft, is het verdienmodel van de software. De tool is gratis te downloaden, maar komt met de belofte dat de gebruiker er veel geld aan kan verdienen, op voorwaarde dat hij een investering doet. Door aansluitingsgeld en maandelijks lidgeld te betalen, kan dat op twee manieren. De eerste is door vrienden, familie en kennissen te overhalen I-Butler te gebruiken. Als zij daar aankopen mee verrichten, krijgt de aanrader een commissie. Hoe groot die is, hangt af van zijn type van aansluiting.

Er zijn drie formules, ‘Light’, ‘Business’ en ‘Premium’ die eenmalig respectievelijk 100, 250 en 750 euro kosten plus een maandelijks lidgeld van 19 euro (met daar telkens nog eens 21 % btw bovenop). Hoe duurder de aansluiting, hoe groter het wingewest. In de ‘Light’-formule bijvoorbeeld, krijgt de I-Butler-adept maar commissies van de eerste twee mensen die hij rechtstreeks heeft geworven. Bij ‘Business’ gaat dat drie etappes verder, bij ‘Premium’ komt de cashstroom van alle gebruikers die rechtstreeks of onrechtstreeks van de initiële verkoper afstammen, tot zeven niveaus diep.

Er zijn liefst negen verschillende provisies en bonussen, waarvan het gros volgens een puntensysteem werkt. Binnen de 31 dagen een aantal nieuwe ‘zakenpartners’ rekruteren, levert bijvoorbeeld bonuspunten op. Wie in die periode twee ‘Business’-klanten en vier ‘Lights’ binnenhaalt, krijgt 300 euro. Andere extraatjes dragen namen als de ‘Mega Matching Bonus’, ‘Auto-bonus’ en ‘Wereldomzet bonus’.

Het is een kluwen waarin een kat haar jongen niet vindt, ook al zegt I-Butler in zijn marketingplan dat het “een ongelofelijk lucratief en zeer eenvoudig verdienmodel” heeft. Eén ding is wel zeker. Als een nieuweling voor het Premium-pakket gaat, kost hem dat het eerste jaar 1983 euro, btw inbegrepen. De opbrengsten van de prijsvergelijker en de clicks op de sites van webwinkels zijn tot nader order verwaarloosbaar. De inkomsten zitten dus bij het aanbrengen van nieuwe verkopers.

Dat geeft Verschuere ook met zoveel woorden toe. “Bijna al het geld dat ik tot nu verdiend heb, komt van wervingen. Maar dat is logisch, aangezien de app nog maar net operationeel is in België.”

Kan hij misschien een indicatie geven van hoe de verdeling van de inkomsten er typisch uitziet in de landen waar I-Butler al langer actief is? Verschuere geeft het voorbeeld van Jürgen V., een Duitser die al 125.000 euro aan commissies zou verdiend hebben met I-Butler. Verdeler Christian Vermeire schraapt zijn keel. “De eerlijkheid gebiedt mij te verduidelijken dat onder de 45 mensen aan wie Jürgen I-Butler verkocht heeft een Rus zat, die op zijn beurt met veel marketing in vier maanden tijd 6000 nieuwe verkopers heeft aangetrokken. Zijn opbrengsten komen dus vooral van die nieuwe leden en niet via de prijsvergelijkingstool.”

“Zo’n geluk heb je natuurlijk niet in de hand”, geeft Verschuere toe.

Not a duck

‘If it looks like a duck and quacks like a duck and walks like a duck, it’s probably a duck’, luidt een bekend Brits spreekwoord. Het is evenwel niet omdat er een piramidaal verkoopsysteem is waarbij verkopers financieel gestimuleerd worden om bijkomende verkopers aan te trekken, dat er ook effectief sprake is van een frauduleus piramidespel, zegt Diederik Bruloot, professor ondernemingsrecht aan de Universiteit Gent. “Heel wat piramidale verkoopsystemen zijn niet wettelijk verboden. Er is nog een enorm speelveld waarop bedrijven zich kunnen wagen, wat natuurlijk nog niet wil zeggen dat dit ook maatschappelijk wenselijk is.”

Het is een moeilijk evenwicht dat de wetgever nastreeft, stipt Bruloot aan. “Enerzijds wil je vermijden dat mensen in de val lopen, anderzijds wil je ook ondernemerschap niet in de weg staan door allerlei nieuwe marketingstrategieën zomaar te verbieden.”

Bruloot verwijst naar een arrest van het hof van beroep in Brussel. Dat besloot in 1998 in de ‘Amway-zaak’ dat een verkoopsysteem waarbij een verkoper geen vergoeding ontvangt voor het aanbrengen van nieuwe verkopers, maar enkel verdient aan de verkopen van die nieuwe verkopers, niet illegaal is. Amway is een internationaal bedrijf dat specialiseert in huiskamerverkoop.

De wetgever verbiedt enkel piramidale verkoopsystemen als die gaan om het opzetten, beheren of promoten van een piramidesysteem “waarbij de consument tegen betaling kans maakt op een vergoeding die eerder voortkomt uit het aanbrengen van nieuwe consumenten in het systeem dan uit de verkoop of het verbruik van producten”.

“Concreet betekent dit onder meer dat de betrokkenen een strafrechtelijke geldboete riskeren van 500 tot 100.000 euro en/of een gevangenisstraf van een tot vijf jaar”, legt Bruloot uit.

Vijf criteria

Blijft natuurlijk de vraag wat I-Butler kwalificeert als een piramidespel. Als leidraad kunnen we terugvallen op de vijf elementen waaraan volgens het Europees Hof van Justitie gelijktijdig moet voldaan zijn om van een verboden piramidesysteem te spreken.

1 Er is een belofte dat de consument een economisch voordeel kan krijgen.

2 De verwezenlijking van die belofte hangt af van het toetreden van nieuwe consumenten in het systeem.

3 Het grootste deel van de inkomsten waaruit de aan de consumenten beloofde vergoeding kan worden betaald, komt niet voort uit een werkelijke economische activiteit.

4 Er wordt een financiële bijdrage verlangd van de leden.

5 Er bestaat een duidelijke band tussen de door de nieuwe leden verrichte betalingen en de door de bestaande leden ontvangen vergoedingen.

Het moeilijkste punt is het derde, de overige vier lijken vlot voldaan. In tegenstelling tot frauduleuze piramidesystemen waar niets van economische activiteit onder schuilgaat — denk bijvoorbeeld aan het ponzispel van Bernie Madoff — is er bij een bedrijf als I-Butler wel degelijk een businesscase. Waar het eerste type van piramidespel plotsklaps ineenstort, droogt het tweede veeleer op naarmate het onderliggende verkoopargument verdwijnt, of als er geen nieuwe verkopers meer bijkomen.

Om te achterhalen hoe reëel dat gevaar is, bel ik naar Frank Hofstede, de bedenker van de software, en volgens een Engelstalig promofilmpje van I-Butler “een genie, een van de bedenkers van Skype”. Bij de onlinebeldienst vallen ze uit de lucht. “Wij kunnen bevestigen dat die man níet tot de bedenkers van Skype hoort”, reageert woordvoerster Natalie Paisner. “Skype is opgericht door Janus Friis, Niklas Zennström, Ahti Heinla, Priit Kasesalu en Jaan Tallinn.”

Hofstede zelf moet diep zuchten als we hem het YouTube-fragment voorleggen. “Wat een bullshit, dat klopt inderdaad helemaal niet. Ze zeggen maar wat op het internet, typisch. Ik maak gewoon software waarmee mensen geld kunnen verdienen door geld te besparen, wat hartstikke handig is. Prijsvergelijkingstools kunnen de gemiddelde gebruiker jaarlijks zo’n 100 euro besparen.”

Wat als molochs als Apple of Google een prijsvergelijkingstool standaard toevoegen aan hun browser? “Dat is het lot van zoveel goede ideeën”, klinkt het laconiek bij Hofstede. “Die jongens zijn groot en lomp, maar op een bepaald moment hebben ze wel door wat ze moeten doen. Wij zijn kleiner en sneller en moeten tegen dan iets nieuws gemaakt hebben.”

Vreest de softwareontwikkelaar niet dat I-Butler tegen volgend jaar achterhaald is? “Daar kunnen we nooit helemaal zeker van zijn”, klinkt het droog. “Misschien vindt volgende week iemand anders nog iets veel briljanters uit.”

Maar goed, is het dan op zijn minst nú een “revolutionair product op het gebied van onlineshopping”, zoals I-Butler zelf beweert? Opnieuw klinkt Hofstede bijzonder nuchter. “Er zijn heel wat andere toepassingen die al veel kunnen van wat I-Butler biedt. In de add-on store van Firefox bijvoorbeeld vind je zeker tien concurrerende prijsvergelijkingstools, en sommige daarvan doen het heel aardig. Ook Google is al bezig met dat soort dingen, door in de resultatenlijst volgens de beste prijs te rangschikken.”

Hoe sterk de businesscase van I-Butler is, hangt dus af van hoeveel inkomsten er uit de prijsvergelijkingstool voortkomen. Als die verwaarloosbaar zijn en vooral de werving van nieuwe verdelers geld in het laatje brengt, is er reden tot wantrouwen.

“Ons idee is dat een partner met het aanbrengen van een aantal nieuwe partners zijn investering binnen een maand helemaal kan terugverdienen”, zegt Motzo. “Voor ons verdienmodel op lange termijn is het belangrijk dat elke partner zijn best doet om 100 tot 250 I-Butlers geïnstalleerd te krijgen.” De verdeler zelf mag zich dan verwachten aan een maandelijks inkomen van 20 tot 50 euro. “Op termijn zal dit evenwel veel meer opleveren”, bezweert Motzo. “Tot zo’n 250 euro per maand.”

“Een actieve geïnstalleerde I-Butler levert ons op dit ogenblik ongeveer 2,50 euro per jaar op”, aldus Motzo. “Op termijn verwachten we daar ongeveer 10 euro per jaar van te maken. Nu krijgen onze partners nog driekwart van die inkomsten, maar dat zullen we geleidelijk afbouwen tot de helft omdat we er ook zelf van moeten kunnen leven. Anderzijds speelt dan wel het volume-effect. We gaan er namelijk van uit dat hier in Europa op termijn tien miljoen installaties mogelijk zijn.”

I-Butler heeft op dit ogenblik 7000 verdelers, en is naar eigen zeggen al 179.000 keren gedownload. Het bedrijf draaide vorig jaar 5 miljoen euro omzet en sloot het boekjaar met een klein verlies af, laat Motzo weten. “Dit jaar willen we break-even draaien, volgend jaar moet dan operationele winst volgen.”

Misleidende handelspraktijken

Ook al slaagt I-Butler voor de Europese toets, en is er dus geen sprake van een verboden piramidesysteem, dan nog is het verhaal niet af. “Het is niet omdat iets niet strijdig is met het verbod op piramidespelen, dat er geen sprake kan zijn van misleidende handelspraktijken”, stipt Bruloot aan. “Als I-Butler events houdt waar het dingen verkondigt die niet juist zijn, dan misleidt het mensen. Daar is de wetgeving heel duidelijk over.”

In beloftes zoals “de kans van je leven” ziet hij geen graten. “Dat valt onder hyperbolische reclame, wat toegestaan is. Als er evenwel cijfermatige voorbeelden gegeven worden die kant noch wal raken, of als mensen over de streep getrokken worden met informatie die niet strookt met de werkelijkheid, dan verandert het plaatje. Consumenten die na een paar maanden vaststellen dat ze bedrogen zijn, zouden dankzij recente Europese wetgeving bijvoorbeeld een collectieve vordering, een zogenaamde ‘class action‘, kunnen instellen.”

Het moet gezegd, in het zaaltje boven L’Entrepôt du Congo krijg ik veel onwerkelijke droombeelden voorgeschoteld, maar garanties blijven uit. Toch is het met de wenkbrauwen fronsen als voorgespiegeld wordt hoe gemakkelijk het is om een lucratief netwerk op te bouwen. “Begin met twee mensen, en neem elke maand een nieuw lid mee”, klinkt het luchtig bij Verschuere. “In februari zijn jullie dan met vier, in maart met acht, in april met zestien,… Zo gaat het verschrikkelijk hard.” Zeg dat wel. Aan het einde van het jaar komt zijn rekensommetje uit op 4096 verdelers die voor mij hopen geld gaan verdienen.

In België zijn er op dit ogenblik zo’n 450 verdelers van I-Butler. Verschuere merkt trots op dat hij als houder van het Premium-pakket de mogelijkheid heeft vanuit de backoffice van I-Butler iedereen in zijn adresboek te mailen met de vraag om de toepassing te installeren. “Ik kan zelfs zien of ze die mail gelezen hebben of niet. Van mijn laatste mailing hebben er dat maar 5 procent gedaan. De bedoeling is evenwel om die mailing maand na maand te herhalen. Willens nillens. Je moet ze het door de strot duwen, zeg ik altijd. Constante herhaling is de weg naar perfectie.”

Dat is misschien vervelend, maar klinkt nog altijd vrij onschuldig. Bruloot wijst erop dat het zeker erger kan. “Wat vaak wordt vergeten, is dat de verkoopsdruk onder aan de piramide verschroeiend groot wordt naarmate die meer uitdijt. Mensen worden van bovenaf gestuurd om zich onderaan te misdragen. Ze worden enorm gepusht om nieuwe verkopers te vinden en omzet te draaien. Het systeem zorgt voor die druk, maar de top is wel helemaal ingedekt.”

Verschuere merkt op dat de ontvangers van zijn spam zich wel kunnen uitschrijven. “Dat is wettelijk verplicht. Het is belangrijk voor ons om ons aan die regels te houden.”

Franchise

Dat wil nog niet zeggen dat I-Butler met alle Belgische regelgeving in orde is. Bruloot wijst op de wetgeving over franchising. Die is van toepassing zodra een onderneming aan een andere persoon het recht verleent om haar commerciële formule te gebruiken bij de verkoop van goederen of diensten. Bij I-Butler gaat het om het gebruik van logo’s en banners, het backofficesysteem en de marketingtools. “Bij franchising geldt de regel dat je als contractant eerst een ontwerpovereenkomst moet krijgen en een document waarin de belangrijkste kenmerken van de overeenkomst worden samengevat”, zegt Bruloot. “Daarna begint een bedenktermijn van een maand te lopen waarin je niet mag gevraagd worden om papieren te ondertekenen of een bepaalde vergoeding te betalen. De sanctie voor het niet respecteren van de wetgeving is de nietigheid van het contract.”

Van die bedenktijd is absoluut geen sprake bij I-Butler, waar je zonder enige boe of bah kunt aansluiten. “Wij zetten geen franchiseproduct in de markt”, verdedigt Motzo zich. “Iedere persoon kan en mag een softwarelicentie aanschaffen.”

“Dat laatste klopt, het eerste niet”, reageert Bruloot. “Het kan natuurlijk zijn dat ze bij I-Butler aanvankelijk niet de bedoeling hadden een franchise op te zetten, maar dat neemt niet weg dat ze het ondertussen wel zijn. De afnemers van de softwarelicentie worden immers aangezet om aan voortverkoop te doen.”

Wat zijn de gevolgen daarvan? “De kopers van I-Butler kunnen binnen de twee jaar na het sluiten van het contract de nietigverklaring daarvan vragen. Op die manier zouden ze de vergoedingen die ze hebben betaald kunnen terugkrijgen.”

Daan Ballegeer

“Wij hebben geen geheimen, geen verborgen agenda, maar zijn gewoon een bedrijf met een steengoed concept dat past bij de huidige tijd” – Alberto Motzo, CEO I-Butler

“Een piramidaal verkoopsysteem waarbij verkopers financieel gestimuleerd worden om bijkomende verkopers aan te trekken, is niet noodzakelijk een frauduleus piramidespel” – Diederik Bruloot, Universiteit Gent

“Het is niet omdat iets niet strijdig is met het verbod op piramidespelen, dat er geen sprake kan zijn van misleidende handelspraktijken” – Diederik Bruloot, Universiteit Gent

“Mensen worden enorm gepusht om nieuwe verkopers te vinden en omzet te draaien. Het systeem zorgt voor die druk, maar de top is wel helemaal ingedekt” – Diederik Bruloot, Universiteit Gent