Handleiding tot de sociale verkiezingen van 2012

Bedrijven met meer dan vijftig werknemers moeten om de vier jaar verkiezingen organiseren om hun afgevaardigden aan te duiden. In mei 2012 is het weer zover. Hoe moet die procedure verlopen en wat zijn de gevolgen voor de werkgever?

Ongeveer twee miljoen Belgische werknemers krijgen te maken met de sociale verkiezingen. De procedure die hiervoor moet worden opgezet, is geen akkefietje: de werkgevers moeten zich houden aan een strikt tijdschema dat begin december start, voor verkiezingen die plaatsvinden tussen 7 en 20 mei. “Om onaangename verrassingen te vermijden, moeten de werkgevers zich goed informeren. Ze moeten heel wat regels volgen”, zegt Louis-Hubert Pacco, advocaat bij Loyens & Loeff.

Wie moet sociale verkiezingen organiseren?

Die vraag is niet altijd even makkelijk, aldus Pacco. Het minimumaantal werknemers is niet het enige criterium. Eerst moet worden bepaald op welk niveau de verkiezingen georganiseerd worden. De onderneming moet nagaan welke ‘technische bedrijfseenheden’ ze heeft: entiteiten met een zekere sociale en economische autonomie. Sociale autonomie blijkt uit een zelfstandig beheer van human resources, werkvoorwaarden en -organisatie, en het algemene gevoel bij de werknemers dat ze tot dezelfde groep behoren. Economische autonomie heeft te maken met het beheer van de financiële stromen en de (on)afhankelijkheid van andere eenheden. Bij twijfel hebben de sociale criteria voorrang. Zo kan een productiesite een bedrijfseenheid vormen naast de bedrijfszetel. “Het omgekeerde is ook waar: diverse bedrijven die collegiaal op eenzelfde geografische plaats samenwerken, kunnen samen een technische bedrijfseenheid vormen”, zegt Pacco.

Welke werknemers tellen mee?

Ondernemingen die in het voorbije jaar gemiddeld vijftig of meer werknemers telden, zijn verplicht om sociale verkiezingen te organiseren voor de vorming van een comité voor preventie en bescherming op het werk. Dat comité discussieert vooral over werkvoorwaarden, veiligheid, hygiëne, het naleven van normen, enzovoort. Ondernemingen met honderd of meer werknemers moeten ook afgevaardigden verkiezen voor de ondernemingsraad. Zij worden meer betrokken bij het beheer en de economische en financiële perspectieven. “Alle werknemers tellen mee voor de berekening, voltijds en deeltijds”, zegt Pacco. “Een koninklijk besluit heeft overigens een einde ge-maakt aan de discussie over het meerekenen van uitzendkrachten. Zij tellen mee, behalve als ze een werknemer vervangen van wie het contract geschorst werd omdat die ziek of in zwangerschapsverlof is.”

De werknemers worden voorts verdeeld in drie categorieën die afzonderlijk vertegenwoordigd moeten zijn in de verschillende organen: de directie (die niet meestemt en de werkgeversafgevaardigden aanduidt), de kaderleden (die hogere leidinggevende functies uitoefenen) en de anderen (bedienden en arbeiders). Als de onderneming meer dan vijftien kaderleden telt, wordt een of twee extra mandaten voorzien voor de ondernemingsraad en komen er afzonderlijke verkiezingen voor de kaderleden.

Wie kan zich kandidaat stellen?

Werknemers die kandidaat willen zijn, moeten door een erkende vakbondsorganisatie worden voorgedragen. Pacco: “Het aantal mandaten wordt bepaald volgens het aantal werknemers in de onderneming. Als er geen kandidaten zijn voor de verkiezingen, gaat de procedure niet door. En als er minder kandidaten dan mandaten zijn, worden de kandidaten automatisch verkozen.”

Gevolgen voor de werkgever?

Er zijn voor de werkgever gevolgen op diverse vlakken. Het belangrijkste is dat de werkgever minstens een keer per maand de representatieve organen moet informeren en met hen overlegt over zaken die tot hun bevoegdheden behoren. Dat leidt dus tot (indirecte) betrokkenheid van de werknemers bij het beheer van de onderneming. “De werknemersafgevaardigden hebben niet noodzakelijk beslissingsmacht, maar er wordt een zekere controle geïnstitutionaliseerd. Onderschat ook niet het administratieve beheer dat nodig is voor de goede werking van de verkozen werkingsorganen”, waarschuwt Pacco.

Werknemers die zich kandidaat stellen voor de verkiezingen, genieten bescherming tegen ontslag. Die bescherming bestaat om de kandidaten een zekere vrijheid van spreken te garanderen. Pacco: “De bescherming geldt tijdens het hele mandaat en heeft terugwerkende kracht tot dertig dagen voor de aankondiging van de verkiezingsdatum.” In deze ‘occulte periode’ kent de werkgever de identiteit van de beschermde werknemers niet. In 2012 begint die periode tussen 8 en 21 januari, afhankelijk van de verkiezingsdatum. Het is zelfs mogelijk dat sommige werknemers zich kandidaat stellen met als enige bedoeling zichzelf bescherming tegen ontslag te garanderen. Dat kan het geval zijn wanneer herstructureringsplannen aangekondigd werden.

Louis-Hubert Pacco heeft daarom duidelijke aanbevelingen voor de werkgevers. “Als er een herstructureringsplan loopt, zou dat afgesloten moeten zijn vóór het begin van de procedure. Anders zou het aantal kandidaten voor de sociale verkiezingen weleens kunnen exploderen. Ontslagen in de maand voor de verkiezingen moeten worden vermeden, want het ontslag van een werknemer die achteraf bescherming blijkt te genieten, kan je duur te staan komen.” De werkgever moet een schadevergoeding betalen die overeenkomt met twee tot vier jaar loon van de betrokken werknemer, afhankelijk van zijn anciënniteit. Als de werkgever bovendien weigert om de beschermde werknemer opnieuw te integreren, moet hij bedragen betalen die overeenkomen met het loon van de werknemer tot het einde van het mandaat van de verkozen vertegenwoordigers.

Nieuwe wet

Een nieuwe wet voorziet onder meer in bepaalde faciliteiten voor de werkgever op het vlak van communicatie (met de vakbonden en intern). De communicatie mag onder bepaalde voorwaarden elektronisch verlopen.

CAMILLE VAN VYVE

“Vermijd ontslagen in de maand voor de verkiezingen, want de kandidaten zijn beschermd tegen ontslag”