De euro viert straks zijn eerste verjaardag. Maar een motor voor de Europese integratie was de munt totnogtoe niet. Dat bleek nog maar eens tijdens de Europese top in Helsinki, gekruid met een vleesoorlogje tussen Londen en Parijs en gebakkelei over de uitbreiding van de Unie. En in het dossier van de fiscale harmonisering lag Groot-Brittannië als vanouds dwars.
“De symbolisch belangrijke opgave van de eigen munt zorgde de afgelopen weken toch voor wat Europese coördinatie op militair vlak,” wikt Karel Lannoo, de kersverse directeur van de denktank Centre for European Policy Studies (zie blz. 20) “Maar ik vind het jammer dat het bijna de officiële lijn is de uitbreiding te vertragen door zich te verschuilen achter het feit dat de instellingen daarvoor niet klaar zijn. De jongste jaren kenden de Europese instellingen nochtans een enorme verdieping. Dat leverde sterke instellingen op die zeker wat verbreding kunnen absorberen.”
Trends. Uitbreiding van de Europese Unie noopt toch tot een verdere hervorming van de instellingen?
Karel Lannoo (CEPS). Ja, maar de volgorde – eerst verdiepen en dan uitbreiden – is verkeerd. Het is altijd zo geweest dat de instellingen pas werden aangepast als dat noodzakelijk bleek. Bovendien hebben we de kandidaat-lidstaten in 1993 duidelijk gezegd dat als ze voldeden aan drie criteria – meer markteconomie, democratische instellingen en voldoen aan de Europese regels – ze kunnen toetreden. Heel wat van die landen hebben op die vlakken flinke vooruitgang geboekt. Denk maar aan Hongarije, Polen of Slovenië. Nu plots aan die landen vertellen dat wij niet klaar zijn en zij daarom niet kunnen toetreden, vind ik een zeer gevaarlijk spelletje.
Is het democratisch gehalte van het Europese beslissingsniveau wel voldoende groot of trekt de Europese Commissie te veel macht naar zich toe?
De Commissie is fel verzwakt door de affaires en heeft met Jacques Santer een heel zwakke voorzitter gehad die zich door het parlement in het defensief liet dringen. Santer heeft bijvoorbeeld het parlement nooit gezegd eerst de eigen reiskostenvergoeding uit te klaren alvorens de Commissie aan te vallen. Het Europees Parlement is machtig, maar het gevaar bestaat dat het veel dossiers puur procedureel en niet inhoudelijk aanpakt. Het parlement maakt er bijvoorbeeld een punt van als de eigen opmerkingen, hoe futiel ook, genegeerd worden. Het gaat dan dwarsliggen. Die houding heeft ook te maken met een gebrek aan competentie, wat het parlement een makkelijke prooi maakt van de lobbyisten. Tekenend is dat in Brussel de lobbyactiviteiten zich verleggen van de Europese Commmissie naar het parlement. De 600 europarlementsleden beïnvloeden, is duurder maar biedt meer kans op succes.
Groot-Brittannië blijft dwarsliggen in de fiscale harmonisering.
Het is jammer dat het thema buiten proportie is uitgesmeerd in de Britse pers. Daardoor kan de Britse premier Tony Blair niet toegeven zonder volledig zijn gezicht te verliezen. De voorgestelde harmonisering van de belasting op inkomsten uit spaartegoeden van niet-ingezetenen is uiteindelijk maar van toepassing op 20% van de eurobonds uitgegeven in Londen. Daar staat of valt de concurrentiekracht van een financieel centrum niet mee. Zwitserland werkt bijvoorbeeld steeds meer mee met de uitwisseling van informatie. Fiscale paradijzen als Jersey of Guernsey deinzen er niet voor terug hun fiscaal statuut uit te hollen. De wereldwijde tendens naar meer harmonisering zal ervoor zorgen dat de financiële centra op hun werkelijke kracht met elkaar concurreren. Londen, veel groter dan Frankfurt of Parijs, heeft weinig te vrezen. Het menselijk kapitaal maakt een financieel centrum.
Over harmonisering gesproken. Er circuleert een lijst van oneerlijke belastingregels, waarbij ook de Belgische coördinatiecentra worden vermeld. Zijn zulke fiscale snoepjes straks verleden tijd?
Dat debat illustreert het Europese integratieproces, want vroeger was zo een lijst helemaal niet bespreekbaar. Maar ik zou niet, zoals de commissie, te veel de nadruk leggen op het verstorende karakter van fiscale concurrentie. Want wat is oneerlijk? De lidstaten moeten de mogelijkheid blijven hebben om zich via fiscale instrumenten aantrekkelijk te positioneren op de internationale markt.
Ondertussen is de euro al 15% van zijn waarde kwijt. Kan dat eerste levensjaar dan een succes worden genoemd?
De waardevermindering zelf is een bijzaak. Veel belangrijker is wat één jaar euro op de financiële markten loswrikte. De euro heeft op bepaalde domeinen de dollar al bijgehaald als emissiemunt. De integratie van de Europese financiële markten ging veel sneller dan verwacht. Op een paar weken tijd was de markt geïntegreerd. De spread tussen bijvoorbeeld de Finse en Portugese interbankrente is gedaald tot tien basispunten. Voor de introductie van de euro bedroeg dat verschil honderd punten. De markten zijn veel liquider, competitiever geworden. Nu zijn ook de integratie van de bedrijfsobligatiemarkten en de beurzen aan de beurt.
Met de Brusselse beurs als een van de slachtoffers van de Europese blik van de beleggers?
Ik dacht niet dat die heroriëntatie zo snel zou gaan. Ook de overname van enkele grote Belgische bedrijven speelde de Brusselse beurs parten. Voor beurzen is van belang waar de aandeelhouders gevestigd zijn. Zolang bijvoorbeeld de Solvays in België blijven, zal het aandeel Solvay niet naar Nederland verhuizen. Brussel kan zich nog enkele jaren overeind houden maar voor de Benelux wordt Amsterdam de meest aantrekkelijke beurs dankzij de veel grotere liquiditeit.
daan killemaes
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier