Gillende paniek of gezelligheid bij kaarslicht? Doe straks mee met de nationale stroomtest, want een grootschalige elektriciteitspanne zoals in de VS en Canada valt ook hier nooit uit te sluiten. En riskeren we in een vrije stroommarkt de bedrijfszekerheid niet kwijt te geraken? Dat hoeft niet, maar daar zijn we wel naar op weg. Niet omdat er wordt geliberaliseerd, maar wel omdat er te weinig of verkeerd wordt geliberaliseerd.
De oude monopolist voelt zich in een vrije markt, terecht, niet langer verantwoordelijk voor de bevoorradingszekerheid, maar heeft intussen wel eerst de eigen positie stevig afgeschermd en de zakken gevuld waar kon. Die strategie verhoogt de kans op een panne, maar als het zover is, zal het vingertje beschuldigend naar de vrije markt wijzen. De reactie zal er een zijn van “zie je wel.”
De reactie zal onterecht en misplaatst zijn. Neem bijvoorbeeld de productie en de verkoop van stroom, twee activiteiten die met een gerust geweten kunnen worden overgelaten aan het spel van vraag en aanbod, al zal dat af en toe in hogere prijzen resulteren, precies om de bevoorrading te garanderen. Maar zolang Electrabel zowel aan de kant van de productie als aan de kant van de verkoop de markt domineert, is het spel verstoord – niemand investeert in centrales zonder voldoende klanten in portefeuille te hebben. En als politici nog maximumprijzen gaan opleggen, dan wordt de concurrentie vroeg of laat helemaal de nek omgewrongen. Veel meer markt is hier dus wenselijk, niet minder.
Ander voorbeeld: het transport van stroom, waarmee het in de VS fout liep. Nauwelijks twee weken voor het licht in de VS uitging, waarschuwde Elia, de Belgische beheerder van het hoogspanningsnet, dat het geen geld heeft voor een noodzakelijk investeringsprogramma. Dat komt omdat dat geld al lang is verdwenen in de zakken van eigenaars Electrabel en SPE. Dit duo boekte immers bij de inbreng in Elia een meerwaarde van ongeveer 1,5 miljard euro op het net, en dat onbelast. Het liet Electrabel en SPE toe om voor 1,5 miljard euro afschrijvingskosten te recupereren. Die kosten waren nochtans met de zegen van het controlecomité doorgerekend in de tarieven, en dus al betaald door de consument. De herwaardering bewijst dat deze consument te snel te veel betaalde. Verwacht voor deze foute factuur echter geen excuusbrief.
En nu wil uiteraard ook Elia het in zijn boeken opnieuw hoog gewaardeerde hoogspanningsnet nog eens afschrijven, en die kosten, nog eens, op de consument verhalen. Geniet dus van de pylonen in het landschap, want u zult er twee keer voor hebben betaald. Voor Elia is het doorrekenen van de afschrijvingskosten een must, om het dure eigen vermogen (voor 70 % in handen van Electrabel en SPE, 30 % voor de gemeenten) ter waarde van 1,05 miljard euro, en de schulden (aan Electrabel en SPE) ter waarde van 2,4 miljard euro marktconform te vergoeden, én een investeringsplan van 175 miljoen euro te financieren. Maar de toezichthouder op de markt, de Creg, wil niet meedoen aan dat voor de aandeelhouders zo lucratieve afschrijvingsspelletje en legde Elia een lager afschrijvingstempo op. Waarop Elia waarschuwde dat het in dat geval de nodige investeringen niet langer kan doen. Electrabel zal van niets weten als het licht uitgaat.
Daan Killemaes
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier