Grondstoffenschaarste; de nieuwe Koude Oorlog

China en opkomende economieën willen meer doen dan productassemblage. Hun ambities zetten onze verworven posities onder druk. Aangepaste bedrijfsstrategieën en diplomatie zijn nodig.

De Amerikaanse diplomatie bestempelt China als een nieuwe agressor, zo leren de WikiLeaks-dcoumenten. De manier waarop Chinese bedrijven vat krijgen op grondstoffen in Latijns-Amerika, Afrika en Centraal-Azië wekt ergernis. Er ontstaat stilaan een sfeer die aan de Koude Oorlog doet denken. Ook de Europese Commissie is ongerust over dreigende tekorten van cruciale metalen voor haar industrie.

Om onze bedrijven competitief te houden, moeten ze inzetten op nieuwe, groene, alternatieve en duurzame technologie. Maar plots groeit het besef dat Peking een monopolie opbouwt, China controleert 95 procent van het wereldaanbod aan ‘zeldzame aarden’, en bakt zoete broodjes met vreselijke regimes in ruil voor mineralen.

Er is meer: Peking zet westerse bedrijven onder druk om aan kennisoverdracht te doen in ruil voor markttoegang, overheidscontracten en zeldzame aardmetalen. Ondertussen brengt het Chinese CSR Corporation een bod uit tegen Siemens en Alstom voor hogesnelheidslijnen in de VS. CSR staat symbool voor de ambitie meer te willen zijn dan ‘de werkplaats van de wereld’. De Chinese treinconstructeur zou bovendien hst-technologie uit zijn Japanse partner weggezogen hebben — een beproefde techniek van Chinese overheidsbedrijven.

Wat doe je daartegen? De schrijver George Bernard Shaw filosofeerde dat “er ontelbare mogelijkheden zijn voor wie beslist te ageren; niet voor wie alleen op gebeurtenissen reageert”. En daar wringt het schoentje voor westerse bedrijven en onze diplomatie. We moeten leren proactief kansen te grijpen en te anticiperen op ontwikkelingen in de wereld, in plaats van achteraf te reageren en te klagen.

Diplomaten zouden moeten vooruitkijken en handelen in het belang van onze bedrijven. Vaak zien we het tegendeel, omdat secundaire kortetermijndoelen en tunnelvisie de langetermijnhorizon vertroebelen. Niet zo in Peking, waar ze decennia vooruit plannen.

Onze diplomaten bezondigen zich aan passief idealisme: theoretiseren over mensenrechten, arbeidsomstandigheden en leefmilieu. Woorden zonder daadkracht ondermijnden de westerse diplomatie al lang voor WikiLeaks er een licht op wierp.

Washington en Brussel ergeren zich aan Chinese bedrijven die strategische grondstoffen voor onze neus wegkapen. Maar ze rolden nonchalant de rode loper uit voor Chinezen, Indiërs, Kazachen en andere avonturiers, toen ze in de jaren negentig een perverse en corrupte privatisering van de mijnsector in Congo doordrukten. Zonder moraal — precies wat de Amerikanen de Chinezen vandaag verwijten.

EU-commissaris Antonio Tajini pleit nu voor strategische partnerships om de aanvoer van grondstoffen uit Afrika te garanderen. In ruil voor mineralen wil de Commissie infrastructuur financieren en aanleggen. Alweer reacties op de Chinese actie, na twintig jaar improvisatie of non-beleid van Brussel en Washington in Afrika.

Gelukkig zien we ook actie: EU-commissaris voor Handel Karel De Gucht werkt aan wetgevende actiemiddelen om tweerichtingsverkeer af te dwingen in handelsrelaties met China en opkomende economieën. Het kan de aanzet worden voor een meer assertief EU-beleid.