‘Groene energie wordt pas rendabel zodra de rest duurder wordt’

Wind- en zonne-energie kunnen nooit een totaaloplossing bieden voor de stijgende vraag naar energie, vindt Johan Braem. Meer nog: we blijven nog wel een paar decennia verslaafd aan fossiele brandstoffen.

Ondanks de titel van zijn boek ‘Het Zwarte Goud wordt Groen’, dat zaterdag wordt voorgesteld op de Dag van de Tips van de Vlaamse Federatie van Beleggingsverenigingen, gaat Braem in tegen het overdreven optimisme over hernieuwbare energie. “In een ideale wereld staat die morgen in voor al onze energiebehoeften. Maar helaas is dat nog geen realistisch scenario.”

De Kempenaar, senior equity analist bij Econopolis, bouwde na studies TEW aan het Vlekho in Brussel een carrière uit als financieel specialist bij Angelsaksische bedrijven (Deloitte, ExxonMobil, Inchcape, BP Nutrition, en BTR). Vervolgens werd hij aandeelhouder van het callcenter Merit, om na 2000 aan de slag te gaan als zelfstandig financieel consultant en een boek te schrijven (‘Behoorlijk beleggen’). Zijn nieuwste boek gaat dan weer over de evoluties van de voornaamste energiebronnen. “Maar mocht ik iets aanraden: kies voor een gediversifieerd energiebedrijf, met bijvoorbeeld 70 procent olie en 30 procent gas. Pure zonne- en windaandelen zijn nog te afhankelijk van overheidssubsidies, en wat als die wegvallen?”

TRENDS. U gelooft nog sterk in olie?

JOHAN BRAEM (ECONOPOLIS). “Alle studies en rapporten van het Internationaal Energie Agentschap gaan ervan uit dat we de komende twintig jaar meer energie verbruiken. De miljardenbevolking in landen als China, India en Indonesië zit nu nog maar op een vijfde van de westerse levensstandaard. Een Amerikaanse burger verbruikt 53 vaten olie per jaar, een Belg 44, een Chinees slechts 13 en een Indonesiër amper 4.

“Dat zal sterk veranderen zodra in die landen fors wordt geïnvesteerd in auto’s, koelkasten en dergelijke. De drijvende kracht achter het olieverbruik, is de transportsector. Die is goed voor meer dan de helft van het olieverbruik. En als de welvaart stijgt, is er ook meer transport nodig.”

Het wagenpark wordt toch steeds elektrischer?

BRAEM. “Dat is overroepen. Ten eerste heeft China nu 40 auto’s per 1000 inwoners. In Europa zijn dat er 600, in de VS zelfs 900. Bovendien verwachten sommige olieproducenten dat het toenemende aantal wagens gedeeltelijk wordt gecompenseerd door kleinere modellen en zuiniger motoren, maar volgens de automobielconstructeurs zijn elektrische wagens binnen tien jaar hooguit goed voor 5 procent van de verkoop. Dat is dus een fractie van het wagenpark. Bovendien zit de grootste groei van het wagenpark niet daar, maar bij de vrachtwagens. De al dan niet gedeeltelijke elektrificatie daarvan staat nog in de kinderschoenen.”

Volgens sommigen is de olie weldra gewoon op.

BRAEM. “Er wordt geschat dat de verbruikte en bewezen reserves zowat 1333 miljard vaten olie bedragen. Door verbeterde productiemethoden kunnen er nog 400 miljard vaten bij komen, en er zouden nog zowat 800 miljard vaten te ontdekken zijn in de oceanen en onder de Noordpool. Daarbij hou ik geen rekening met niet-conventionele voorraden zoals schalieolie en oliezanden, die nog eens 1000 tot 2000 miljard vaten kunnen opleveren. Maar al die ‘nieuwe’ olie is duurder om te ontginnen. Bovendien schat ik dat we in 2035, zonder rekening te houden met bijkomende reserves, met een tekort van 35 miljoen vaten per dag zitten, wat de prijzen alleen maar verder opdrijft.”

Hoe lang kunnen we die prijsstijging volhouden?

BRAEM. “Heel lang, als het geleidelijk gebeurt, elk jaar 5 procent of zo. Om gedrag te veranderen, heb je een schok nodig. Wat ik liefst niet zie gebeuren, is een verkapte verhoging door de fiscaliteit. Want op zich maakt het niet uit of het fysische eindpunt nog ver van ons af ligt. De economische einddatum, wanneer het niet meer rendabel is nog olie te ontginnen, ligt een pak dichterbij. Hernieuwbare energie is nu per geproduceerde kilowatt een pak duurder dan fossiele brandstoffen, inclusief kernenergie. Het zal rendabel worden: niet omdat groene energie plots efficiënter of goedkoper wordt, maar omdat de rest duurder wordt.”

Is gas een oplossing?

BRAEM. “40 procent van ons gasverbruik gaat naar de productie van elektriciteit. Er is nog voor zestig tot zeventig jaar voorraad, zonder die onder de Noordpool mee te rekenen. In vergelijking met olie is gas trouwens spotgoedkoop: als je rekening houdt met de energetische waarde, moet het twee of drie keer duurder zijn. De voorraadprognoses zijn hier een pak betrouwbaarder. Maar meer dan de helft zit geconcentreerd bij Rusland, Iran en Qatar. Er wordt nu veel gesproken over schaliegas, maar dat kan zeer schadelijk zijn voor het milieu.

“Willens nillens blijft steenkool onze belangrijkste grondstof om elektriciteit te maken. De Amerikanen gebruiken het voor 49 procent van hun stroom, de Chinezen zelfs voor 79 procent. En zelfs met dure systemen om de CO2-uitstoot op te vangen en ondergronds op te slaan, blijft het een zeer goedkope brandstof.”

Europa countert dat met het systeem van verhandelbare emissierechten, waardoor het een pak duurder wordt.

BRAEM. “In se is dat hypocriet: gij houdt uw huis proper, ik maak het mijne vuil, en door lucht te kopen zijn ze beide gemiddeld proper. En ik zie de grootste slokoppen, de VS en China, écht niet meedoen met dat systeem.”

Intussen sluit Duitsland zijn kerncentrales. Een te volgen voorbeeld?

BRAEM. “Persoonlijk zou ik liever hebben dat alle kerncentrales verdwijnen, maar je moet realistisch zijn. Er zijn wereldwijd zowat 440 kernreactoren, en 100 in aanbouw. De helft van die nieuwe komt in China, nog eens een kwart elders in Azië. Die landen breken die niet af voor Fukushima, want zij weten dat het alle hens aan dek wordt om de groei van het elektriciteitsverbruik bij te benen. En wat doet Duitsland? Stroom importeren uit kernenergielanden als Frankrijk en Slowakije.”

Het zwarte goud wordt groen, zegt u, maar echt rooskleurig ziet u de nabije toekomst toch niet voor hernieuwbare energie.

BRAEM. “Ten eerste omdat ze nog duur is om te produceren. En de capaciteit bedraagt wereldwijd nog altijd maar de helft van kernenergie, en produceert een fractie van een kernreactor. Als je zelfs maar het huidige elektriciteitsverbruik alleen met wind wil produceren, dan heb je 2,5 miljoen windturbines van 5 megawatt nodig. Waar ga je die plaatsen? Ik geloof dus niet in wind als totaaloplossing.

“Voor zon geldt hetzelfde. Zelfs mét een CO2-taks blijft het de duurste energie om te produceren; zonder subsidies klapt de verkoop in elkaar. Ook andere groene energie is hooguit een minimale deeloplossing.”

Wat als we erin slagen die hernieuwbare energie op te slaan, bijvoorbeeld in de batterijen van miljoenen elektrische wagens?

BRAEM. “Misschien is het binnen tien of twintig jaar anders, maar nu zie ik daar nog geen grootschalige oplossing in. Daarom zet bijvoorbeeld Spanje meer in op parabolische spiegels, die de warmte opvangen, en daarmee turbines doen draaien als een klassieke generator, eerder dan op fotovoltaïsche zonnepanelen. Er wordt gehoopt op Desertec: zonne-energie uit Noord-Afrika die voor 15 procent van het Europese verbruik zou instaan. Kostprijs: 4000 miljard euro, en het maakt Europa afhankelijk van landen die enkel een kabel onder de Middellandse Zee moeten doorknippen. Willen we dat?

“Het ultieme doel moet zijn maximaal over te schakelen naar elektriciteit als drager, en die moeten we zo veel mogelijk genereren met niet-fossiele brandstoffen. Maar it’s still a long way to Tipperary. Volgens een rapport van ExxonMobil zal het aandeel van steenkool in de elektriciteitsproductie wel relatief dalen, maar nominaal niet of amper. Hernieuwbaar stijgt exponentieel, maar blijft procentueel relatief beperkt. Zonder kernenergie komen we er écht nog niet. De acceptabele tussenweg komt wellicht van gas. Gelukkig is de mens inventief: misschien hebben we over vijftig jaar brandstofcellen die onze problemen oplossen.”

LUC HUYSMANS