Optimisme troef in de wereldeconomie. Achter elke hoek, achter elke tent schuilt gevaar, maar de kermis is nog lang niet voorbij.
We beleven uitzonderlijk goede tijden. Alle kindjes in de klas zijn gezond. Ik zie veel meer mogelijkheden dan bedreigingen,” zegt Henri Lachmann, voorzitter van de raad van bestuur van Schneider Electric. “Ik deel het pessimisme over de wereldeconomie absoluut niet.” Twee analisten hadden op een conferentie in Parijs, georganiseerd door kredietverzekeraar Coface, de wolfijzers en schietgeweren opgesomd die op het pad van de wereldeconomie liggen. De teneur van hun presentaties (“Zullen de globale onevenwichten een crisis uitlokken? Bedreigen geopolitieke spanningen de wereldeconomie?”) schoot Lachmann in het verkeerde keelgat.
De reactie van de Franse industrieel past perfect in het huidige optimisme over de wereldeconomie. Die gaat maar door op haar elan en beleeft haar heruitgave van de golden sixties. Ondanks geopolitieke spanningen. Ondanks fel gestegen prijzen voor energie en grondstoffen. Ondanks enorme tekorten op de Amerikaanse handelsbalans. Ondanks zeepbellen op de financiële markten. Onder de motorkap moet wel een stevige zescilinder steken die genoeg pk’s kan ontwikkelen om de auto ook door moeilijke stroken te trekken. Dit jaar zou de wereldeconomie even naar adem happen, om daarna opnieuw voluit te gaan (zie grafiek). Nu ja, wat heet vertragen? Een verwachte groei van ongeveer 4,5 % is naar Belgische maatstaven een superconjunctuur. De eensgezindheid en het optimisme, niet bepaald de meest voorkomende instelling onder economen, zijn zelden zo hoog geweest. De wens van president Harry Truman lijkt daarmee dichterbij te komen: hij vroeg een eenarmige econoom als adviseur, want anders was het altijd van ” on the one hand this, but one the other hand that.”
Blind vertrouwen in nieuwe locomotieven
Meer nog: de wereldgroei vertraagt wel wat, maar de groei is evenwichtiger van aard geworden. De tandem VS-China is niet meer de enige cilinder, zowat de hele wereld komt op toerental. Zelfs de eurozone, zelfs Japan en zelfs grote delen van Afrika komen boven water dankzij de stijging van de grondstofprijzen. “De Amerikaanse economie vertraagt, maar de wereldeconomie kan dat aan,” zegt Peter De Keyzer, hoofdstrateeg van ABN Amro België. “Europa neemt mee het voortouw. De Europese groei zal in 2007 hoger zijn dan de Amerikaanse.”
Ook de groeilanden vervullen steeds prominenter de rol van locomotief van de wereldeconomie, in plaats van louter hun wagonnetje aan de Amerikaanse stroomtrein te hangen. Chindia en andere Aziatische tijgers, Rusland, Centraal- en Oost-Europa en grote delen van Zuid-Amerika trekken naarstig aan de kar. Vooral de Chinese economie lijkt niet van plan om gauw een versnelling lager te schakelen (zie kader: Chinese groeimotor blijft intact). De financiële markten hebben zelfs blind vertrouwen in de groeilanden: ze vragen nauwelijks nog een risicopremie op een lening aan pakweg een Braziliaanse of Chinese ontlener. De kans dat een van die groeilanden in een financiële storm of muntcrisis terechtkomt, is gevoelig gedaald dankzij de overschotten die de meeste van die landen boeken op hun handelsbalans. Het IMF dreigt zelfs in financiële problemen te komen door dalende rente-inkomsten, omdat die landen massaal hun schulden aan het fonds aflossen.
Vandaag zijn de aandelenmarkten nog het meest pessimistisch. De beurskoersen zijn weliswaar fors gestegen de jongste jaren, maar de bedrijfswinsten stegen nog sneller. Eigenlijk werden de aandelen dus goedkoper (zie grafiek). “Elke correctie van meer dan 5 % is een instapmoment op de aandelenmarkt,” vindt Peter De Keyzer.
Wereldeconomie nog niet schokvrij
Het optimisme is deels een zelfvervullende voorspelling. Dat betekent niet dat de wereldeconomie schokvrij is. Talloze risico’s sluimeren: een vastgoedcrisis en harde landing in de VS, terrorisme op westerse bodem, een dollarcrisis, oplopende spanningen in het Midden-Oosten, centrale bankiers die de geldkraan iets te enthousiast dichtdraaien. De kans dat deze risico’s het nieuws zullen bepalen is klein, maar wel groter dan nul.
“Niemand zag ooit een crisis aankomen. Het huidige optimisme is gegrond, maar niemand zegt er bijvoorbeeld bij hoe het torenhoge tekort op de Amerikaanse handelsbalans zal worden weggewerkt,” aldus Jérôme Cazes, CEO van Coface.
“Het belooft een volatieler jaar te worden,” zegt Peter De Keyser. “De Bank of England zette begin 2007 de toon door onverwacht de rente op te trekken.” Markten kijken nu uit naar wat de Amerikaanse centrale bank, de Fed, uit de mouw zal schudden: renteverlaging(en) om de vertragende economie te stutten óf renteverhogingen om inflatie in de kiem te smoren?
Een gps voor de wereldeconomie
Zelden lagen de verwachtingen zo ver uit elkaar. Dat komt omdat er nog geen economische gps ontwikkeld is, die de weg kan wijzen op het nog niet in kaart gebrachte terrein waarop de wereldeconomie zich sinds de ontbolstering van China en andere groeilanden bevindt. De schaal en de impact van deze nieuwe golf van globalisering wordt nog altijd onderschat. Er bestaat simpelweg geen economisch model dat de huidige sterkte en gedragingen van de wereldeconomie afdoende kan verklaren. Waarom is de rente zo laag? Waarom ontaardde de stijging van de olieprijs niet in een olieschok voor de economie, zoals in de jaren zeventig? Waar blijft de dollarcrisis die zou moeten worden uitgelokt door het hoge tekort op de Amerikaanse handelsbalans?
De voorbije jaren werden al heel wat verklaringen gelanceerd en stilaan lijkt zich een samenhangende theorie af te tekenen. De huidige onevenwichten – zoals het tekort op de Amerikaanse handelsbalans – heten niet ‘onhoudbaar’ te zijn, maar zijn een logische en zelfs onmisbare schakel om tot een evenwichtige en duurzame groei van de wereldeconomie te komen. Het logische startpunt voor de theorie ligt in de groeilanden. Ze zijn een onuitputtelijke bron van goedkope arbeid en spaargeld dat zijn weg zoekt in de globale economie. Die toestroom van arbeid en kapitaal heeft de oude wetmatigheden op hun kop gezet.
Arbeid. “De val van het communisme, India dat het autarkiebeleid vaarwel zei en de omhelzing van het marktkapitalisme door China hebben de wereldwijde beroepsbevolking die meedoet aan de markteconomie verdubbeld van 1,4 naar 2,9 miljard mensen. Die uitbreiding luidt een overgangsperiode van 50 jaar in, die pas voorbij zal zijn als China en India ons welvaartspeil bereikt hebben,” zei Harvardeconoom Richard Freeman in Trends (van 12 oktober 2006).
De toevloed van goedkope arbeid zorgt voor goedkopere producten en diensten en houdt de loonontwikkelingen in het Westen in het gareel. Die ‘Grote Verdubbeling’ van de globale beroepsbevolking houdt wereldwijd de inflatie onder controle. Zo konden de centrale banken de voorbije jaren een soepel monetair beleid voeren. Greenspan & co. konden te hulp schieten om de impact van de beurscrash van 2000 en de aanslagen van 11 september 2001 op de economie tot een minimum te beperken. De Europese Centrale Bank (ECB) profiteert van de gunstige conjunctuur om dat expansieve beleid terug te schakelen naar een neutraal geldbeleid. De centrale bankiers zijn zelfs bang dat ze de kraan iets te lang hebben laten openstaan. De ECB is bezorgd dat de huidige sterke groei van de geldhoeveelheid onderhuids de inflatie oppookt.
Kapitaal. De honderden miljoenen nieuwe leden van de wereldeconomie zijn niet alleen gezegend met werkijver, ze sparen zich ook nog eens te pletter. Tientallen procenten van hun groeiend inkomen geven ze niet uit, maar zetten ze opzij. Dat heeft grote gevolgen voor de wereldwijde rentevoeten en geld- en goederenstromen.
De spaarijver en het lage consumptiepatroon in de groeilanden vertaalt zich op de eerste plaats in een overschot op hun handelsbalans (ze voeren meer uit dan in). Iemand moet dat overschot aan goederen opkopen en vooral de VS kwijt zich van die taak. De VS voert veel meer in dan uit en financiert die inkomende stroom goederen, grondstoffen en diensten met geld dat het goedkoop kan lenen uit de spaarpot van de groeilanden.
Eigenlijk geeft de VS het geld uit dat met miljarden dollars tegelijk binnenstroomt uit de groeilanden. De groeiers willen een groot deel van hun spaarcenten vooral in de VS beleggen. Ze moeten dat zelfs doen bij gebrek aan activa op de eigen markten. Daarom stapelt bijvoorbeeld de Chinese centrale bank de dollarreserves op. Eigenlijk belegt ze het spaargeld van de Chinese burgers in Amerikaanse overheidsobligaties. De VS slorpt driekwart van het overtollige wereldsparen op, om het dan weer uit te geven.
Carrousel blijft draaien
De vraag is niet alleen of de rest van de wereld de VS blijft financieren. De vraag is ook of de VS al die goederen blijft kopen om het molentje aan de praat te houden. De dollarcarrousel zal blijven draaien op voorwaarde dat de globale economie voldoende open blijft om de nodige prijssignalen te kunnen geven.
Zo houdt de geschetste toestroom van goedkope arbeid wereldwijd de inflatie laag en op die manier ook de rente. Het soepele beleid van de centrale banken, de toestroom van spaargeld uit de groeilanden én de recyclage van de petrodollars (zie kader: Oliezegen in plaats van olieschok) duwden de rente de voorbije jaren nog meer kopje-onder. De lagere rente verhoogde op zijn beurt de waarde van activa (aandelen, obligaties, huizen). Precies die waardestijgingen verleid(d)en de westerse (vooral Amerikaanse) consumenten om minder te sparen en meer uit te geven. Het rentesignaal zorgt er dus voor dat hoe meer de Chinezen sparen, hoe meer de Amerikanen uitgeven, en omgekeerd.
Volgens de invloedrijke beursgoeroe Bill Gross bepalen vandaag vooral de financiële markten het wel en wee van de wereldeconomie, in plaats van andersom. Meer nog, volgens econoom Ricardo Caballero (MIT) zijn de (forse) prijsstijgingen van de activa noodzakelijk om de globale vraag naar goederen en diensten op een voldoende hoog peil te houden, zodat de groeilanden dankzij een exportstrategie de toevloed van mensen kunnen absorberen op de arbeidsmarkt. Zo is de cirkel rond. Vanuit een globaal perspectief is de groei daarom best evenwichtig te noemen.
!!!!!!!!!! Talloze risico’s !!!!!!!!!!!
l vastgoedcrisis en harde landing in de VS
l terrorisme op westerse bodem
l dollarcrisis
l oplopende spanningen in het Midden-Oosten
l centrale bankiers draaien geldkraan te enthousiast dicht
Daan Killemaes
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier