Grijze vooruitzichten

Vandaag is één Belg op twee al ouder dan veertig jaar.

Om een bevolkingsaantal op peil te houden, moet iedere vrouw zorgen voor gemiddeld 2,1 kinderen. In België halen we gemiddeld 1,8. Wanneer die trend zich doorzet, zal onze populatie verminderen van 10.419.000 in 2005 tot 10.302.000 in 2050, zo voorspellen experts.

Op het eerste gezicht niet meteen een cijfer om van wakker te liggen, ware het niet dat de bevolking ook veroudert. Het aandeel van de tachtigplussers zal in dezelfde periode verdubbelen. Tegelijkertijd neemt het aandeel van de jonge, beroepsactieve populatie af.

De gezondheidsproblemen zullen samen met de vergrijzing sterk toenemen. Problemen als dementie, cardiovasculaire ziekten, ouderdomsdiabetes en kanker zullen de pan uit swingen.

Daarmee gaan de kosten voor gezondheidszorg sterk de hoogte in. Kosten die op relatief korte termijn niet langer opgevangen kunnen worden door onze krimpende, actieve bevolking. Een discussie over het optrekken of zelfs opschorten van de pensioenleeftijd is noodzakelijk en in veel Europese landen komt het debat intussen op gang. Langer werken zal een noodzaak worden. Maar wanneer mensen bereid zijn te werken tot de leeftijd van bijvoorbeeld zeventig jaar, moeten dan hogere bedragen voor pensioenen worden uitgekeerd? En zo ja, is het sop de kool dan nog waard? Is het probleem dan wel opgelost?

Helft bevolking chronisch ziek. Tegen 2050 zal een derde van de Europese bevolking ouder zijn dan zestig jaar. Ter vergelijking: slechts 13 procent van diezelfde bevolking zal jonger zijn dan zestien. Het aantal tachtigplussers zal in dezelfde tijdspanne met 180 procent toenemen.

Het zijn gemiddelde cijfers, want de demografische evolutie is niet in iedere Europese lidstaat dezelfde. In Duitsland, Spanje en Italië zijn de vooruitzichten nog het somberst. Wanneer Duitsers, Italianen en Spanjaarden niet meer werk maken van hun nageslacht, zullen hun populaties in één generatie tijd halveren.

Rodney Elgie, gewezen voorzitter van het European Patients’ Forum, volgt de demografische evolutie in Europa met argusogen. Hij drukte onlangs in Londen zijn bezorgdheid uit op een bijeenkomst van de Healthy Aging Academy. Deze Academy, in het leven geroepen door Pfizer, brengt topexperts samen rond vergrijzing en gezondheid. Rodney Elgie: “Momenteel lijdt 22 tot 35 procent van alle Europeanen aan een of andere chronische ziekte. Verwacht wordt dat hun aantal tegen 2050 zal verdubbelen. Bovendien zijn er steeds minder mantelzorgers. Vroeger namen veel thuiswerkende vrouwen de zorg voor zieke familieleden op zich, maar nu vrouwen massaal gaan werken, gezinnen veel kleiner zijn of uiteenvallen, neemt deze onbezoldigde mantelzorg zienderogen af. Het is ons een raadsel hoe de staten dit in de toekomst zullen moeten opvangen.”

Dure therapieën voor hoogbejaarden? En er zijn nóg hete hangijzers. De technologische en farmacologische vooruitgang van medische diagnostiek en therapieën gaat gepaard met hogere kosten. Gemiddeld wordt 90 procent van de kosten voor gezondheidszorg gespendeerd in de twee laatste levensjaren. Die kost zal enorm toenemen. Dat dit onbetaalbaar wordt, is nu al een zekerheid.

Vraag is of hoogbejaarden tot iedere prijs met de duurste therapieën behandeld moeten worden? Of de middelen herverdeeld moeten worden en hoe? Er gaan stemmen op om bijvoorbeeld rokers zelf te laten opdraaien voor de medische kosten die volgen uit hun hartinfarct of longkanker. Er liggen nog heel wat ethische discussies in het verschiet.

Een voor de hand liggende oplossing is meer mensen aan het werk krijgen en liefst zo lang mogelijk. Elgie pleit voor het aanmoedigen van vrouwen op de arbeidsmarkt, voor gelijke lonen voor gelijk werk, betere en betaalbare kinderopvang voor iedereen, het aangenamer maken van het werk op oudere leeftijd.

Het uitkeren van hogere geboortepremies om op termijn de actieve bevolking te vergroten lijkt ook te helpen. In Australië werd de geboortepremie opgetrokken tot 3000 dollar per kind, wat snel effect had op het geboortecijfer.

Marleen Finoulst