Grijnsfederalisme zonder toekomst

De Waalse regering van Paul Magnette (PS) is van plan de voeten te vegen aan de budgettaire inspanningen die van Wallonië gevraagd worden om de Belgische overheidsfinanciën op koers te houden. Het gaat om 144 miljoen euro waarop de Waalse regering in het kader van de zesde staatshervorming recht heeft, maar nog niet doorgestort krijgt. En dus wil de Waalse regering die besparing niet doen, waardoor de federale overheid en/of Vlaanderen mogelijk een extra inspanning moeten doen, toch als België zich aan het Europese stabiliteitspact wil houden.

Erop rekenen dat iemand anders de eigen rommel opruimt is geen stevig fundament voor duurzame overheidsfinanciën, laat staan voor een werkbaar federalisme. De straat raakt vlotter schoon als ieder voor eigen deur veegt. Maar dat spreekwoord staat niet in het woordenboek van de PS, getuige de decennialang aanhoudende transfers van noord naar zuid, en getuige de vorige reddingsoperaties voor de Waalse overheden, beter bekend als de vorige staatshervormingen.

Deze neus-aan-neus tussen premier Charles Michel (MR) en Paul Magnette toont veel gelijkenissen met het pokerspel tussen Griekenland en zijn schuldeisers. De Grieken hebben het volste democratische recht om de vereiste hervormingen en besparingen niet uit te voeren, maar ze moeten ook beseffen dat Europa de democratische grondslag mist om zomaar de Griekse putten te vullen. De euro en de Europese Unie zijn ten dode opgeschreven als solidariteit niet gepaard gaat met verantwoordelijkheid. Europa heeft dat principe niet altijd consequent toegepast en zit nu met de gebakken peren in Griekenland. In het Belgische huishouden was dit principe echter decennialang onbespreekbaar. Pas met de komst van een centrumrechts beleid op federaal niveau, weze het met de christendemocratische handrem op, wordt deze verantwoordelijkheid via een beter beleid afgedwongen in heel het land. Wil Vlaanderen dit betere beleid verankeren, dan is een zevende staatshervorming een must, want de zesde biedt daarvoor geen enkele garantie.

Toch heeft de PS deze keer een poot om op te staan. In tegenstelling tot de vorige staatshervormingen, organiseert de zesde staatshervorming de bail-out van de federale regering en van Brussel, betaald door de deelstaten. De PS onderhandelde mee deze deal en kende dus perfect de gevolgen. Maar de duivel zit in de technische details. Daardoor stort de federale regering nu iets te weinig door naar de deelstaten, en dat bedrag betwist de PS. De deelstaten krijgen dat geld wel later, maar dan moet het van Europa als eenmalige inkomsten geboekt worden, waardoor het niet voor courant beleid gebruikt kan worden. Magnette moet dus besparen omdat hij zijn centen niet meteen krijgt.

Dat is een goede techniek om de deelstaten tot een spaarzamere politiek te dwingen, maar prettig is het niet. Het kan ook de grijns verklaren van Charles Michel toen de deelstaten enkele weken geleden te horen kregen dat ze minder geld dan verwacht zouden krijgen. Waarop Magnette “Haal die grijns van uw gezicht” naar Michel snauwde. De federale overheid moet geweten hebben dat ze de deelstaten een loer draaide, want ze zette in de federale begroting een buffer van 200 miljoen euro opzij om het extra tekort bij revolterende deelstaten op te vangen. Of hoe het kluwen van de financieringswet een politiek instrument is geworden. Willekeur leunt om de hoek.

Deze politieke spelletjes tonen aan dat het Belgische federalisme, ook na zes staatshervormingen, nog altijd met fundamentele constructiefouten kampt. De deelstaten zijn nog altijd te weinig verantwoordelijk voor hun eigen inkomsten, en plukken te weinig de vruchten (of dragen te weinig de gevolgen) van hun beleid. Ook na de zesde staatshervorming worden de deelstaten voor twee derde gefinancierd via dotaties van de federale overheid, in plaats van met eigen fiscaliteit. Dat is veel te veel. En ook al worden deze dotaties bepaald door objectieve parameters, het verleden heeft meermaals aangetoond dat zo’n financiering onvoldoende disciplinerend werkt. Met name de Waalse overheid liet meermaals de uitgaven en tekorten oplopen, in de terechte veronderstelling dat de federale overheid zou bijpassen. Via het wafelijzer kreeg ook Vlaanderen middelen die voor een overheidsbuikje zorgden, waardoor Vlaanderen de moeizaam verkregen fiscale autonomie nu veel te weinig kan gebruiken. Het grijnsfederalisme heeft weinig toekomst. Een zevende staatshervorming met meer fiscale autonomie voor de deelstaten en een verbod op bail-outs voor alle niveaus is een must. Goede afspraken maken goede vrienden. In Europa en in België.

DAAN KILLEMAES

Deze politieke spelletjes tonen aan dat het Belgische federalisme, ook na zes staatshervormingen, nog altijd met fundamentele constructiefouten kampt.