Graffiti is van ‘t straat

Streetart is esthetisch knap, gewaagd en een beetje mysterieus. Ze is voor iedereen toegankelijk en laat daarom niemand onberoerd. Haar street credibility bereikte ondertussen prestigieuze veilinghuizen.

Voor de meeste mensen klinkt streetart negatief. Ze stellen de kunst gelijk aan tags, de pure graffiti. Maar na een kleine duik in de wereld van de stedelijke kunstvormen ontdek je al snel dat er ook artistieke pareltjes met een sterk concept kunnen ontstaan. Graffitikunstenaars zijn vaak waaghalzen die hun vak technisch perfect beheersen.

Hun werk krijgt steeds meer weerklank. Daarom organiseert het gereputeerde Franse veilinghuis Cornette de Saint Cyr de allereerste veiling in België die gewijd is aan streetart. 161 stukken gaan onder de hamer, nauwkeurig bij elkaar gezocht door de specialisten David Maquis-Art en Maurice Grinbaum.

“Op een paar grote verzamelaars na staat de verkoop van straatkunst nog in zijn kinderschoenen. Daarom willen we een historisch beeld schetsen. Zowat 80 procent van de internationale artiesten is vertegenwoordigd. Meestal gaat het om doeken, maar er zitten ook beschilderde stukken van de Parijse metro, voorafgaande schetsen en zelfs een black book bij. Het is een mondiale première dat zo’n schetsboekje van een graffitikunstenaar onder de hamer gaat. De Belgische verzamelaars hebben de naam open-minded te zijn. We vermoeden dat de veiling net zo succesvol wordt als de onze eerste veiling in Parijs in 2009.”

Mondiale beeldtaal

Streetart is van alle tijden, denk maar aan de prehistorische grottekeningen in Lascaux en Altamira. Etymologisch houdt de term ‘graffiti’ verband met het Italiaanse woord graffiato (ingekrast) en het Griekse graphein (schrijven). Streetart is de kunst die ontstaat op straat of op publieke plaatsen en gebruikmaakt van technieken als graffiti, uitgesneden mallen, mozaïeksteentjes, stickers of installaties.

De hedendaagse variant ontstond in de jaren zeventig in de metro van New York. Oorspronkelijk bestond de beeldtaal vooral uit originele vormen van typografie, waarmee de kunstenaars erkenning wilden verwerven in hun milieu. In die context ontstond aan het einde van de jaren zeventig de hiphopcultuur, die graffiti combineerde met muziek en dans.

New York was aan het einde van de jaren tachtig ook de eerste stad die de kunstvorm streng aan banden legde. Daardoor weken de kunstenaars uit naar andere Amerikaanse steden en naar Europa. Door die mondiale verspreiding nam de aandacht uit het gevestigde kunstmilieu toe en konden de straatkunstenaars hun eerste stappen in de wereld van de galerijen zetten. Keith Haring en Jean-Michel Basquiat, van wie ook een werk geveild wordt, behoorden tot de pioniers.

Graffiti was bij ons lange tijd gerelateerd aan politieke slogans, een voortvloeisel uit de wereldoorlogen en de bouw van de Berlijnse Muur. Bovendien werkten de Europese kunstenaars vooral met verf en borstel en niet met een spuitbus. Langzaamaan evolueerde hun kunst naar meer kleurrijke, technisch innovatieve werken boordevol humor.

Dankzij de sleutelfiguren Shoe uit Amsterdam, Mode2 uit Londen en Bando uit Parijs ontstonden stevige banden tussen de VS en Europa. Bovendien was Bando een fan van Seen, die door de straatkunstenaars aanzien wordt als de godfather van hun kunst. Die sterke internationale banden maken van streetart een van de enige stromingen waarbinnen de beeldtaal internationaal zo verspreid is.

Superstars

Intussen hebben ook heel wat Europese landen strenge maatregelen genomen tegen de straatkunstenaars. Hun activiteiten zijn illegaal waardoor ze zware boetes en soms zelfs gevangenisstraffen riskeren. Zeker als ze wat ouder worden, grijpen ze steeds vaker naar andere media om hun creativiteit uit te drukken. “Voor hen blijft de erkenning van hun talent het belangrijkste. Of dat nu op de straat, in de galerij of in het veilinghuis gebeurt”, zegt Björn Van Poucke van het collectief Street Art Belgium.

“Het is een erg competitieve wereld. Op straat streven ze ernaar om de opvallendste muur te kunnen beschilderen en het hoogste bedrag aan boetes te verzamelen, op de kunstmarkt willen ze dat ze de beste plek in de galerij krijgen en er voor hun werk de hoogste prijs betaald wordt. Het is dan ook vooral een mannenwereld, al zijn op de veiling ook een aantal vrouwen vertegenwoordigd”, vult Maquis-Art aan.

Door de evolutie van de straatkunst, de strengere wetgeving en de interesse van de kunstmarkt verwierf een aantal straatkunstenaars ook buiten de strikte grenzen van hun milieu een enorme bekendheid. Zo geniet de Engelse Banksy wereldfaam, hoewel hij nog altijd anoniem is. Telkens als hij een nieuw werk maakt, gaan de foto’s de wereld rond. Die populariteit heeft een veilinghuis er zelfs toe aangezet om ‘s nachts letterlijk een stuk uit een muur te halen.

Belgisch talent

Omdat de repressie in België nog niet zo sterk is, beschikt ons land over een rijke straatkunstscene. “Daarom voelen slechts weinig kunstenaars zich hier genoopt om op doek te werken en telt de veiling in Brussel weinig Belgische werken, op dat van Blancbec en Benjamin Spark na. Bovendien nodigen heel wat Belgen hun internationale vrienden uit om hier te komen werken”, zegt Maquis-Art.

Om de Belgische straatkunst in een positief daglicht te stellen, besloot Van Poucke drie jaar geleden om samen met enkele vrienden het collectief Street Art Belgium op te richten. Niet toevallig luidt hun baseline ‘Making Belgium beautiful one piece at a time’. “Met onze site willen we het Belgische talent tonen aan de wereld en actief promoten. Kunstenaars als Roa bijvoorbeeld, die vooral bekendstaat voor zijn zwart-wit geschilderde dieren, reizen voortdurend de wereld rond.”

“Bovendien leggen we een archief aan, want door het illegale karakter is de straatkunst vaak bijzonder vluchtig. Het staat iedereen vrij om ons foto’s door te sturen. Daarnaast organiseren we af en toe een festival, waarbij we een aantal artiesten een week samenbrengen. Ze maken dan nieuw werk en wij programmeren events en concerten. Door al die activiteiten en onze goede contacten met de kunstenaars fungeren we intussen ook als tussenpersoon. Zoals bijvoorbeeld tussen de artiesten en het Brusselse hotel Bloom, dat zijn artistieke, progressieve imago kracht wil bijzetten door straatkunstenaars uit te nodigen om een muur in het hotel onder handen te nemen.”

“Toch moeten we in België nog altijd smeken om legale muren, en dat is jammer als je ziet hoeveel talent ons land herbergt. Wie een muur ter beschikking heeft, mag ons altijd bellen.”

De werken zijn van vrijdag tot en met maandag te zien in het veilinghuis Cornette de Saint Cyr in Brussel. De veiling vindt maandag om 19 uur plaats.

ELIEN HAENTJENS

“We moeten smeken om legale muren en dat is jammer als je ziet hoeveel talent ons land herbergt. Wie een muur ter beschikking heeft, mag ons altijd bellen” Björn Van Poucke, Street Art Belgium