Google veroordeeld vanwege monopolie met zoekmachine: ruim drie kwart van de jaaromzet komt van zoekopdrachten

Google heeft een belangrijke mededingingszaak in de Verenigde Staten verloren. Het bedrijf betaalde Apple 20 miljard dollar om een jaar lang de standaardzoekmachine te zijn op de iPhones en iPads, en het maakte nog meer zulke afspraken met andere tech- en internetbedrijven. Oneerlijke concurrentie en een monopolie, oordeelde een rechter in Washington. 77,4 procent van de omzet van Google is te danken aan het succes van zijn zoekmachine. Wat als het straks niet meer de topposities heeft?

Het Amerikaanse ministerie van Justitie en tientallen federale staten hadden in 2020 een rechtszaak aangespannen tegen Google. De Amerikaanse overheid stelde dat Google “een muur rond zijn zoekmachinemonopolie had opgetrokken”. Een opvallend voordeel zijn de afspraken die Google maakte met Apple. De iPhone-maker ontving twee jaar geleden 20 miljard dollar van Google voor het instellen van zijn zoekmachine als standaard in de Safari-browser op zijn apparaten. Veel van Googles concurrenten – vaak kleine zoekmachines – hebben niet de kapitaalkracht om zo’n som geld neer te leggen. En hoewel gebruikers op elk moment een andere zoekmachine kunnen kiezen, blijven velen bij de standaardinstelling.

Google voerde in de rechtszaak aan dat klanten Google gebruiken omdat ze tevreden zijn met de kwaliteit van de zoekresultaten. Volgens Kent Walker, de juridisch directeur van Google-moeder Alphabet, “erkent de rechter dat Google de beste zoekmachine aanbiedt, maar concludeert hij dat we die niet makkelijk beschikbaar mogen maken. Daarom zijn we van plan in beroep te gaan”. Een ander argument van Google luidt dat de rechtszaak werd aangespannen toen Donald Trump nog president was. Maar de regering van Trumps opvolger Joe Biden zette de procedure voort.

Milde beursreactie

De uitspraak is van groot belang voor Google. Hoewel Google vandaag veel meer aanbiedt dan alleen een zoekmachine, blijft zoeken verantwoordelijk voor het gros van Googles jaaromzet. Zoekresultaten gaan gespaard met advertenties, en in Googles jaarrekening van 2023 zien we dat 77,4 procent van zijn omzet afkomstig was van advertenties. Dat is 238 miljard dollar.

De rechtszaak waarin Google nu schuldig is bevonden, heeft vier jaar in beslag genomen, maar het beroep kan in principe nog langer duren. Daarom wordt er geen grote beursreactie van beleggers verwacht. Het Google-aandeel is de voorbije maand al stevig gecorrigeerd, want het daalde in die periode met ruim 15 procent. Een andere reden waarom een grote reactie uitblijft, is dat er nog geen strafmaat is bepaald. Dat gebeurt pas in een volgende fase.

Apple iSearch?

Er is nog veel onduidelijkheid over de straf die zal worden uitgesproken. Die kan variëren van een geldboete tot het opbreken van het monopolie van Google. Hoewel het koffiedik kijken is, maakt mededingingsgsexpert Friso Boestoen een voorspelling. “Het is plausibel dat de rechter een straf oplegt die Googles business bijstuurt, anders dan een geldstraf die weinig aan de oorzaak van het probleem zou veranderen.”

Een rechter kan Google bijvoorbeeld verbieden om in de toekomst nog langer zijn plaats in de zoekbalk te kopen op iPhones, iPads en op andere apparaten. Die straf zou enkel in de Verenigde Staten gelden, de belangrijkste markt voor Google. “Een logische uitkomst is om de transactie illegaal te maken. Dan wordt het illegaal voor Google om te betalen om de standaardzoekmachine te worden op apparaten, maar ook voor Apple om geld te ontvangen van Google.”

“Een andere mogelijkheid is dat de rechter alleen Google uitsluit om een overeenkomst te sluiten met Apple”, gaat Bostoen verder. “Maar dan zou dat bedrijf nog altijd geld kunnen ontvangen van bijvoorbeeld Microsoft om van Bing de standaardzoekmachine te maken. In dat geval wordt de markt van zoekmachines in een andere richting gestuurd, maar dan zouden kleinere spelers nog altijd kansloos zijn tegenover het enorme kapitaal dat Microsoft kan betalen.”

Als straks, zoals Bostoen stelt, de transactie illegaal wordt, dan komt Apple voor enkele mogelijkheden te staan. “Het lijkt me logisch dat Apple zelf een zoekmachine zal willen ontwikkelen, vermits het voor nagenoeg elke belangrijke dienst op smartphones al een eigen app aanbiedt. Toegegeven, een zoekmachine bouwen is een investering. Maar op die manier kan het de leegte die de deal met Google achterlaat, opvullen met eigen inkomsten uit advertenties. Op de lange termijn kan dat werken en het is ook niet voor het eerst dat Apple zoiets doet. In 2012 schoof het de populaire app Google Maps aan de kant op iOS om Apple Maps te lanceren. Dat was geen onmiddellijk succes, maar vandaag heeft Apple Maps wel een significant marktaandeel.”

Keuzescherm voor zoekmachines

Een andere optie is dat Apple zijn gebruikers op iOS een keuzescherm voorlegt. Een lijst met populaire zoekmachines waarin zijn gebruikers zelf de standaardzoekmachine kunnen selecteren. In Europa en het Verenigd Koninkrijk heeft Google al eerder zo’n keuzescherm toegepast op Android-apparaten. Dat was na een rechtszaak die werd aangespannen door de Europese Commissie.

De vraag is hoe groot de werkelijke impact daarvan zou zijn op het monopolie van Google. Uit cijfers van Statista blijkt dat het marktaandeel van Google in Europa sindsdien geen grote klappen heeft gekregen. Gebruikers blijven ook in zo’n keuzescherm Google aanduiden. In augustus 2019 had Google 93 procent van de Europese markt voor zoekmachines in handen. Vandaag bedraagt dat aandeel nog altijd 91,4 procent. Googles advertentiebusiness is in Europa ook blijven groeien.

Voor Apple is het ook de minder interessante keuze, vindt Bostoen. “Het ontvangt dan geen miljarden dollars meer van Google en er komt ook geen vervanging voor die verloren omzet. Anderzijds heeft Apple dan wel de kans om gebruikers te laten kiezen uit een reeks privacyvriendelijke zoekmachines, zoals DuckDuckGo en Ecosia. Dat zou in theorie wel rijmen voor een bedrijf dat respect voor de privacy van zijn gebruikers adverteert.”