GOEDKOOP IS GOED, GRATIS IS BETER

De schenkbelasting voor de overdracht van roerende goederen is heel goedkoop in de drie gewesten. Maar geld, effecten, kunst of zelfs een verzameling oldtimers kunt u ook nog altijd gratis schenken.

De overgrote meerderheid van de schenkingen van roerende goederen – zoals geld, effecten, goud, kunst of een wagen – gebeurt door een handgift, een bankgift of via een Belgische of een Nederlandse notaris. Andere technieken zoals de factuurgift, het onderhands kwijtschelden van een schuld, de schenking voor een Zwitserse notaris en de vermomde schenking, zijn veeleer uitzonderingen.

De vlakke schenkbelasting

Op een schenking van roerende goederen in rechte lijn, tussen echtgenoten of samenwonende partners, is in alle gewesten een schenkbelasting van 3 procent verschuldigd (3,3 % in Wallonië). Aangezien het gaat om een vlak tarief, doet het bedrag van de schenking er niet toe. Een vader die aan zijn dochter 10.000 euro, 100.000 euro of 10.000.000 euro schenkt, betaalt altijd 3 procent schenkbelasting. In Vlaanderen kunnen ook feitelijk samenwonende stellen die minstens één jaar samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding voeren, aanspraak maken op dat tarief. In Brussel en Wallonië kunnen enkel wettelijk samenwonende partners dat.

Roerende schenkingen aan andere personen – bijvoorbeeld een broer, een tante, een neef of een vriend – worden belast tegen een vast tarief van 7 procent (7,7 % in Wallonië). In Wallonië is er nog een tussentarief van 5,5 procent voor schenkingen tussen broers en zussen en tussen ooms, tantes, neven en nichten.

De handgift

Roerende goederen zoals geld, kunstwerken, juwelen en gouden munten kunt u overdragen via een handgift. Dat kunt u ook doen met een personenwagen, een renpaard, een zeilboot of zelfs een collectie oldtimers. Er is geen notariële akte vereist. Dat komt doordat de handgift geen vormelijk contract is, maar tot stand komt door de materiële overdracht van het geschonken goed. Daardoor geeft de schenker de eigendom uit handen en wordt de begiftigde er onmiddellijk en definitief de eigenaar van.

De bankgift

Bij een bankgift schrijft u geld of effecten over van de ene rekening naar de andere. Belangrijk is dat de overschrijving neutraal is: er mag niet uit blijken dat het om een schenking gaat. Daarom is het absoluut af te raden in de mededeling bij de overschrijving ‘schenking’ of ‘bankgift’ te zetten. Dat heeft tot gevolg dat de schenking nietig is. De schenking mag enkel onrechtstreeks blijken uit briefwisseling of uit een bewijsdocument waarin de partijen duidelijk te kennen geven dat het om een schenking gaat. Ook voor een bankgift hoeft u geen beroep te doen op een notaris.

De bewijzen opstellen

Strikt juridisch bekeken is er geen schriftelijk bewijs nodig voor een hand- of een bankgift, maar het is verstandig dat toch te hebben. Op die manier kunt u latere discussies met de fiscus vermijden. Bewijsdocumenten zijn ook nuttig voor de andere erfgenamen, zodat vaststaat dat u een gift hebt gedaan en bijvoorbeeld geen lening hebt verstrekt, die moet worden terugbetaald. Bovendien kunt u in dat schriftelijke bewijs voorwaarden opleggen, bijvoorbeeld een verbod om de schenking in te brengen in de huwelijksgemeenschap, zodat ze niet naar de schoonfamilie kan gaan na een echtscheiding.

– De klassieke aangetekende brieven

Nog altijd worden aangetekende brieven gebruikt als bewijs voor een hand- of een bankgift. De meest logische procedure is dat u vóór de schenking – de overdracht van de goederen of de overschrijving – een aangetekende aankondigingsbrief stuurt aan de begiftigde. U mag dat ook onmiddellijk na de schenking doen. Na de schenking en na de ontvangst van die brief stuurt de begiftigde dan een aangetekende dankbrief terug.

Aan de hand van de rekeninguittreksels en de aangetekende brieven kan de begiftigde later perfect bewijzen wanneer de bankgift plaatsvond. Er zijn vaak nog bijkomende bewijzen om de datum van een handgift aan te tonen, bijvoorbeeld de dag waarop de begiftigde een verzekering heeft afgesloten voor een geschonken kunstwerk of waarop hij een overgedragen wagen op zijn naam inschrijft.

De aangetekende brieven hoeven niet gesloten te worden bewaard, maar toch is dat verstandig. Zo kan de fiscus niet beweren dat u een wit blad hebt opgestuurd en dat de inhoud achteraf is aangepast. Soms wordt aangeraden de brieven zowel aangetekend als via de gewone post te versturen. Op alle brieven staat dan ‘aangetekend en via de gewone post’. Zo kunt u de inhoud nog eens raadplegen in de gewone, geopende brief.

– Eén bewijsdocument is handiger

Meer en meer worden de aangetekende brieven vervangen door een gezamenlijk document – het zogenoemde pacte adjoint. Dat is ook de eenvoudigste manier om een bewijs van de schenking te creëren. Het is ook handiger, omdat u slechts één document hoeft voor te leggen om de schenking te registreren als de schenker plots ziek zou worden. Het volstaat dat de schenker en de begiftigde het document ondertekenen na de hand- of de bankgift.

Het is belangrijk dat u in dat document de juiste formulering gebruikt, maar dat geldt ook voor de aangetekende brieven. Maar met één enkel bewijsdocument is de kans op fouten veel kleiner, en als u achteraf toch een fout zou ontdekken, kunt u het bewijsdocument verscheuren en een nieuw opmaken.

Schenken met een enkelvoudig document gaat bovendien sneller. Als u vandaag beslist te schenken, kunt u de overschrijving meteen uitvoeren en doorgaans de volgende dag al het bewijsdocument ondertekenen. Alles kan rond zijn binnen de 24 uur. De uitwisseling van aangetekende brieven neemt meer tijd in beslag.

– De drie jaar uitschakelen

Na een hand- en een bankgift moet de schenker nog minstens drie jaar in leven blijven, anders betalen de begiftigden toch nog erfbelasting – de vroegere successierechten – op de schenking. De erfbelasting is veel hoger dan de schenkbelasting. Voor een bankgift begint de termijn van drie jaar te lopen vanaf de datum dat het geld of de effecten op de rekening van de begunstigde staan. Bij een handgift is dat in principe de dag van de overdracht, maar in de praktijk wordt vaak uitgegaan van de datum op het bewijsdocument, omdat er geen andere bewijzen zijn.

Er is geen erfbelasting meer verschuldigd als het bewijs van de bankgift wordt geregistreerd. Die registratie is nog altijd mogelijk als de schenker plots zwaar ziek zou worden en de termijn van drie jaar misschien niet haalt. U moet dan het bewijsdocument en een kopie ervan aanbieden bij een federaal registratiekantoor. Sinds 2015 bezorgt de federale overheidsdienst Financiën aan de Vlaamse Belastingdienst (Vlabel) de akten en de bewijsdocumenten die onderworpen zijn aan de Vlaamse registratierechten. Vlabel berekent de verschuldigde schenkbelasting en stuurt doorgaans enkele maanden later een uitnodiging tot betaling. De registratie telt wel vanaf de dag dat u de bewijzen liet registreren, en niet vanaf de datum van de betaling.

Schenken in Nederland

De belangrijkste reden waarom Belgen voor de schenking van een roerend vermogen naar een notaris in Maastricht, Breda of Terneuzen stappen, is dat ze daar geen schenkbelasting hoeven te betalen, terwijl ze toch een notariële akte met een vaste datum in handen krijgen. Ze betalen er alleen het honorarium van de notaris (ongeveer 2000 euro). Vooral als het om grote bedragen gaat, is dat een hele besparing. Als u bijvoorbeeld 400.000 euro aan effecten wilt schenken aan uw zoon via een Belgische notaris, draagt u 12.000 euro schenkbelasting af. In Terneuzen of in Maastricht betaalt u die niet. Voor schenkingen aan een tante of een neef, waarvoor het tarief in Vlaanderen en Brussel 7 procent bedraagt, is dat nog interessanter.

Een ander belangrijk voordeel is dat u voor een Nederlandse notaris alle roerende voorwerpen kunt schenken en perfect het vruchtgebruik kunt voorbehouden. Dat is niet mogelijk met een hand- of een bankgift. Maar net zoals bij een hand- of een bankgift moet de schenker nog drie jaar in leven blijven, om erfbelasting te vermijden. U kunt de schenking achteraf wel laten registreren.

Voor de schenking van een familiebedrijf heeft de wetgever verlaagde schenkingstarieven ingevoerd. Die verschillen van gewest tot gewest: in Vlaanderen en Wallonië bedraagt het tarief 0 procent, in Brussel 3 procent. Het heeft dus geen zin voor zo’n schenking naar Nederland te gaan, temeer omdat de schenker in Vlaanderen geen drie, maar zeven jaar in leven moet blijven.

De Belgische notaris

Voor een Belgische notaris kunt u alle roerende goederen schenken, en dus bijvoorbeeld ook aandelen op naam, schuldvorderingen of goodwill. U kunt via die weg ook schenken met een voorbehoud van vruchtgebruik. Een ander voordeel is dat u beschikt over een vaste datum van de schenking en over een notariële akte. U krijgt ook goed advies over de burgerrechtelijke en de fiscale regels, al is een notaris geen gespecialiseerde vermogensplanner.

Maar het schenken voor een Belgische notaris heeft ook nadelen. Voor een gewone schenking betaalt u al gauw 1500 à 2000 euro aan het honorarium en u betaalt schenkbelasting. Bovendien verlopen er vaak twee à drie maanden tussen de beslissing om te schenken en de ondertekening van de schenkingsakte. Als daartussen ook nog een vakantieperiode ligt, komt er doorgaans nog een maand bij. Een bankgift kunt u in 24 uur rond krijgen.

JOHAN ADRIAENS

Een hand- of een bankgift met een enkelvoudig bewijsdocument kan rond zijn binnen de 24 uur.

Belgen gaan voor de schenking van een roerend vermogen naar een Nederlandse notaris, omdat ze daar geen schenkbelasting hoeven te betalen.