Goede afspraken, goede vrienden

Als u geld leent aan uw kinderen, een familielid of een vriend zet u de afspraken het beste op papier. Een lening voor de aankoop van een woning kunt u ook laten indekken door een hypotheek.

Als u geldt leent aan uw kinderen, aan familie of aan vrienden is het juridisch niet nodig de afspraken op papier te zetten, maar dat is wel aan te raden. U kunt een beroep doen op een notaris om zo’n leenovereenkomst op te stellen, maar het volstaat dat u een onderhandse overeenkomst opmaakt. Een geschreven overeenkomst voorkomt misverstanden en betwistingen. Bovendien kunt u daarmee de fiscus van antwoord dienen, als die moeilijk doet over de lening. Ook als u zou scheiden, is zo’n document nuttig.

In de leenovereenkomst (zie model) vermeldt u welke som u leent, de begin- en einddatum, de rentevoet en de manier waarop het geld moet worden terugbetaald. Zo kunt u bepalen dat de kredietnemer telkens op de 5de januari van elk jaar een deel van het kapitaal moet aflossen, plus de rente op het resterende kapitaal. Op het contract moet het bankrekeningnummer staan waarop de kredietnemer de aflossingen moet storten.

Al dan niet met intrest

Het is perfect mogelijk aan uw kinderen, aan een familielid of aan een vriend een renteloze lening te geven. Als u toch een rente vraagt, mag u nooit een woekerintrest opleggen, bijvoorbeeld meer dan 15 procent. Bij veel kredieten aan familie en vrienden wordt een vriendentarief van zo’n 2 procent aangerekend. Meestal wordt omwille van de eenvoud een jaarlijkse afbetaling van het kapitaal en een jaarlijkse rente afgesproken. Een maandelijks bedrag — een stuk rente en een afbetaling — is ook mogelijk, maar daar komen meer berekeningen bij te pas. Ook het risico op betwistingen wordt zo groter.

Belangrijk om te weten is dat op de rente roerende voorheffing moet worden ingehouden. Stel dat u 50.000 euro leent aan uw zoon om zijn verbouwing te betalen en dat u een jaarlijkse rente van 3 procent afspreekt. Op een rente van 1500 euro is dan 25 procent voorheffing verschuldigd, of 225 euro. De lener die de rente betaalt, moet dat bedrag inhouden en het doorstorten aan de fiscus met een zogenoemd formulier 273. Dat kunt u downloaden van de website van de federale overheidsdienst Financiën.

Betalen met overschrijvingen

Om betwistingen te vermijden met de kredietnemer, de fiscus of uw erfgenamen (als u plots zou overlijden), is het aan te raden dat u het geleende bedrag stort via een overschrijving op de rekening van de kredietnemer. Ideaal is dat u in de mededeling duidelijk verwijst naar de schriftelijke leenovereenkomst, bijvoorbeeld “Lening van 50.000 euro ingevolge overeenkomst van 3 november 2014, met vervaldag 3 november 2024”. De combinatie van het contract en het rekeninguittreksel vormen een sluitend bewijs van de lening en de looptijd ervan. Eventueel kunt u de lening laten registreren op het registratiekantoor in uw buurt. U betaalt daarvoor het vaste recht van 25 euro. De overeenkomst heeft dan een vaste datum.

Ook elke aflossing van de lening gebeurt het beste via een overschrijving, waarbij wordt verwezen naar de leenovereenkomst. Zo hebt u een perfect bewijs van de lening en de afbetalingen voor uw erfgenamen en de fiscus.

De kredietnemer betaalt niet

Betaalt de kredietnemer niet tijdig terug, vraag hem dan onmiddellijk waarom. Misschien gaat het om een tijdelijk geldprobleem dat zichzelf oplost. U kunt als kredietgever een stuk veiligheid inbouwen door in het contract te bepalen dat het bedrag in bepaalde gevallen onmiddellijk opeisbaar wordt, bijvoorbeeld bij een betalingsachterstand van één maand. Als u het geld leent aan uw zoon voor de aankoop van een woning, kunt u ook bepalen dat de lening onmiddellijk opvraagbaar is als hij de woning zou verkopen. U moet dan wel duidelijk bepalen over welke woning het gaat.

Het kan gebeuren dat u geen bevredigend vergelijk kunt treffen met de andere partij. In dat geval hebt u geen andere keuze dan op basis van de overeenkomst juridische stappen te ondernemen om de terugbetaling van de lening af te dwingen. Vooraf kunt u de kredietnemer schriftelijk in gebreke stellen. Schrijf hem een brief waarin u hem formeel vraagt het geld terug te betalen. Om te kunnen bewijzen dat u de ingebrekestelling hebt gestuurd, verzendt u die het beste per aangetekende brief.

Successierechten op het saldo

Stel dat u 50.000 euro leent aan een vriend en u plots zou overlijden. Uw vriend moet de lening dan gewoon blijven doorbetalen aan uw erfgenamen. De keerzijde is dat uw erfgenamen bij uw overlijden successierechten moeten afdragen op het openstaande bedrag. Een schuldvordering is een actief van de nalatenschap.

Een hypotheek is mogelijk

U kunt een lening voor de aankoop van een woning ook laten indekken door een hypotheek, zoals een bank doet. U moet de lening dan wel laten opmaken door een notaris. Het kan gaan om een zogenoemde hypotheek in eerste of in tweede rang. Er is sprake van een hypotheek in tweede rang, als de bank bijvoorbeeld ook een lening toestond aan de kredietnemer. Krijgt hij financiële problemen, dan komt u na de bank, maar in principe voor de andere schuldeisers.

Aan een hypotheek zijn kosten verbonden — doorgaans ongeveer 2,5 procent van het geleende bedrag — maar bij een lening van 100.000 euro aan een neef of een vriend is die optie toch het overwegen waard. Het grote voordeel van een hypotheek is dat u een bevoorrechte schuldeiser bent. De kredietnemer kan het pand ook niet verkopen zonder uw toestemming. Bij een verkoop moet de kredietnemer in principe het saldo van de lening terugbetalen.

JOHAN STEENACKERS

Als u een rente aanrekent, is daarop roerende voorheffing verschuldigd.