Zijn ze in Frankfurt helemaal gek geworden? Dat was een veel gehoorde reactie toen de Europese Centrale Bank (ECB) in de zomer van vorig jaar de rente nog optrok. Europa was weliswaar in de ban van een opstoot van inflatie (tot 6 procent in België), maar de financiële crisis greep toen al om zich heen, en de economie verloor al heel wat van haar pluimen. Dat ECB-voorzitter Jean-Claude Trichet in dat klimaat toch de rente optrok, rook naar onbegrijpelijke inflatiefobie. De ECB had nog al controversiële rentebeslissingen genomen. In december van 2005 bijvoorbeeld trokken Trichet & co de rente op, hoewel de Europese economie toen nog dood in het water lag, en in grote delen van het eurogebied deflatie op de loer lag.
Nu, bijna een jaar na de implosie van Lehman Brothers, en nadat de wereldeconomie niet ver van een nieuwe Grote Depressie heeft gestaan, haalt Trichet zijn gram. Op de jaarlijkse hoogmis van de centrale bankiers, in het Amerikaanse Jackson Hole, merkte de voorzitter van de ECB op dat dankzij de renteverhoging in de zomer van 2008 de inflatieverwachtingen van de Europeanen verankerd bleven rond de 2 procent. En dat gaf de ECB de ruimte om in het najaar massaal veel geld te pompen in het Europese financiële systeem, zonder inflatievrees en dus zonder hogere langetermijnrentes uit te lokken.
Trichet kan nu ook kapitaliseren op de beslissing om de rente in de winter van 2005 op te trekken. De ECB had toen als eerste in de smiezen dat er wat broeide op de financiële markten, omdat ze bij de bepaling van het rentebeleid niet alleen de inflatie in de gaten houdt, maar ook de kredietverlening in Europa. En daar was het alarm afgegaan. De kredietverlening zwol te snel aan, wat een indicatie was van zeepbelgevaar en een toenemende kans op een destabilisering van het financiële systeem. “Achteraf bekeken, bleken onze beslissingen juist getimed en correct ingeschat”, merkte Trichet fijntjes op in Jackson Hole.
Ben Bernanke, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank (de Fed) heeft schitterend werk geleverd na de val van Lehman Brothers, maar de minzame Fed-voorzitter kan vandaag alleen maar jaloers zijn op het mandaat, de strategie en de onafhankelijkheid van de ECB. De Fed heeft het verder laten komen, en heeft nu een grotere puinhoop op te ruimen. Bovendien zal de politieke druk op Bernanke groter zijn om (te) lang een expansief beleid te voeren, met alle risico’s van dien op inflatie (iets wat de overheden die diep in de schulden steken niet eens zo slecht zou uitkomen). Dan lijkt Trichet een betere garantie tegen deze hold-up op de spaarders die moedwillige inflatie eigenlijk is.
De centrale bankiers zullen veel ruggengraat moeten tonen, want het moeilijkste moet nog komen. Voor de redding van de wereld kregen ze applaus, maar nu wacht de hogepriesters van het geld ten eerste een moeilijke opkuis van de reddingsacties. En ten tweede moeten Bernanke & co een nieuwe monetaire architectuur tekenen die de wereld afhelpt van haar zeepbelverslaving die zo destructief bleek te zijn.
De exitstrategie belooft een delicate klus te worden. Dweilen de centrale bankiers het geld dat ze in de economie gepompt hebben te snel op, dan dreigt de economie in een zware recessie te hervallen. Doen ze het te traag, dan liggen inflatie en nieuwe zeepbellen op de loer. De centrale bankiers rijden van oudsher op dit weggetje met links een inflatieravijntje, en rechts een recessieafgrondje. De piloten zijn dus ervaren, maar deze keer is het weggetje smaller dan ooit, en zouden de gevolgen van een stuurfout groter zijn dan ooit.
Maar hoe leg je de zeepbelcultuur aan banden? Een slimmere regulering is de eerste verdedigingslijn om excessief risicogedrag bij investeerders en financiële instellingen te vermijden. Een tweede lijn kan bestaan uit een nieuw mandaat van de centrale banken dat meer aandacht heeft voor de financiële stabiliteit. De thesis dat stabiele prijzen het grootste geschenk zijn dat de centrale banken aan de wereldeconomie kunnen geven, die ligt in duigen. Want prijsstabiliteit is ook een vergiftigd geschenk, omdat een lage inflatie en lage rente investeerders inspireren om meer risico’s te nemen. Bernanke & co zullen niet alleen de inflatie en de conjunctuur in de pas moeten houden, maar ook financiële stabiliteit prominent in hun prioriteitenlijstje moeten opnemen.
Zo’n nieuw mandaat impliceert macht, veel meer macht voor de centrale bankiers. De politici zullen die macht niet zonder slag of stoot uit handen geven. Vooral Bernanke wacht daarom een lastige bestorming van Capitol Hill. Een herstel of een hoogconjunctuur breken omdat er anders onheil van zou kunnen komen, ga het maar verdedigen aan politici die altijd voor een volgende verkiezing staan. De centrale bankiers hebben altijd al de rol van verantwoordelijke ouders opgenomen die ingrijpen als het feestje uit de hand dreigt te lopen. In het vervolg zullen ze niet alleen de punch wegnemen, ze zullen af en toe ook de hele tent moeten sluiten. Gezellig is anders, maar iemand moet het doen.
DE AUTEUR IS chief economist.
Daan Killemaes
Ben Bernanke kan vandaag alleen maar jaloers zijn op het mandaat, de strategie en de onafhankelijkheid van de ECB.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier