GELDDOPING

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer.

Reacties: visienoels@trends.be

Nam Lance Armstrong tijdens de Tour de France epo? Het lijkt er sterk op. Neemt de Amerikaanse economie stimulerende middelen? Ja, maar vooral Europa lijkt vandaag de echte gedopeerde…

De Franse sportkrant L’Equipe kwam vorige week met het nieuws dat zevenvoudig Tourwinnaar Lance Armstrong positief was bevonden op epo in de Tour van 1999. In die tijd werden wielrenners nog indirect gecontroleerd op bloeddoping. Wie een hematocrietwaarde van meer dan 50 had, mocht niet starten. Dat ‘hypocrietgehalte’ werd dus de voor iedereen toegelaten grens. Epo mocht, als je maar niet overdreef. Bjarne Riis, de winnaar van 1996, werd ‘Monsieur 55’ genoemd. Met zo’n octaangehalte had hij de moderne Tom Simpson kunnen worden…

Wat heeft dat met economie te maken? Heel veel! De discussie over doping in de sport is een afspiegeling van de prestatiegerichtheid van onze samenleving. De dwingende gedachte van ‘economische groei’ is een relatief jong fenomeen. De druk om economische groeiprestaties neer te zetten, heeft tot normvervaging geleid.

Normvervaging in economische cijfers. De meting van de economische groei is in de VS sterk gewijzigd. De statistici van de Amerikaanse overheid hebben een grotere vrijheid gekregen om hun kwalitatieve opinie te laten meespelen in het bepalen van groei en inflatie. Dat heeft tot excessen geleid, vooral in de technologiesector. Geef je één dollar uit aan het kopen van een computer, dan levert dat vandaag vijf dollar extra groei op voor de economie. Blijkbaar zijn de statistici zich wel bewust van die manipulatie, want vorig jaar verdwenen in de nationale boekhouding plots de cijfers achter het lijntje ‘computers’. Er werden te veel vragen over gesteld.

Het is alsof de chronometers in de VS en Europa op een verschillende manier meten. Die metingverschillen zouden 0,5 % tot 1 % groeiverschil tussen de VS en euroland kunnen verklaren. Niets houdt de statistici in euroland natuurlijk tegen om dezelfde cijferkunstgrepen uit te voeren. Maar wie houd je daarmee voor de gek? De economische toestand in euroland verbetert niet omdat je de cijfers opsmukt.

Al tientallen jaren verdwijnen zo mensen uit de werkloosheidscijfers. In Nederland worden ze arbeidsonbekwaam in plaats van werkloos; in België zijn ouderen geen werkzoekenden. Dat trucje beginnen ze in de VS nu ook te ontdekken. De ‘ontmoedigde’ werkzoekers verdwijnen uit de cijfers. Als je lang genoeg niets vindt, ga je niet meer zoeken… en ben je geen werkzoekende meer. Goed gevonden.

Maar de echte doping laat men over aan de specialisten van de centrale bank. Niets zo eenvoudig als een geldinjectie om de economische prestaties te verbeteren. Alan ‘Baxter’ Greenspan, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, heeft dat middeltje meer dan eens toegepast. Die groeisteroïden kan je meten door de ratio te nemen van de geldhoeveelheid tegenover het bruto binnenlands product (bbp) (zie grafiek). Die steeg tot midden 2003 zeer sterk in de VS.

Een cruciaal element daarin was de geldcreatie buiten de banksector. De hypotheekgigant Fannie Mae spoot kwistig rond met groeihormoon. Vandaag zit het concern met een reuzengrote kater. Er werden 1500 consultants aangeworven om de juiste cijfers terug te vinden. Het bedrijf zal naar eigen zeggen 6 tot 8 miljoen arbeidsuren nodig hebben om het financiële kluwen te ontwarren. Fannie Mae was een van de belangrijkste dopingdealers in het Amerikaanse economische peloton. Sinds hun drooglegging daalt de gelddoping duidelijk.

Groeihormonen. Sinds de Oude Grieken is er weinig veranderd. In Sparta was stelen toegelaten als je honger had. Maar als je stal, moest je wel goed stelen. Werd je gepakt, dan waren er zware straffen. Die hypocrisie is niet beperkt tot het wielrennen of de oude Grieken. Het gedrag zit ingebakken in de mens, en duikt dus ook op in de economie. Hedge funds mogen onverantwoord speculeren, bedrijven mogen creatief met cijfers omspringen, en Belgen mogen in het zwart werken. Zolang het niet wordt ontdekt of uit de hand loopt, kan je zelfs op sympathie rekenen.

Waarom zou dit alles dus een voorrecht blijven van individuen of bedrijven? Ook de overheid doet duchtig mee. Maar het wordt gevaarlijk als ook de scheidsrechters de grens niet meer willen of kunnen onderscheiden.

Daarom is de onafhankelijkheid van centrale banken zo belangrijk. In Frankfurt weten ze ook wel dat de geldkraan te ver openstaat. Ze krijgen echter zo veel kritiek van de politici te slikken over hun rol om de groei te stimuleren, dat ze zich verplicht voelen om óók naar groeihormonen te grijpen. En dus stijgt de gelddoping in Europa sterk. Laten we dus niet hypocriet doen: er wordt ook in Europa ‘geslikt’, en momenteel zelfs meer dan in de VS. Alleen zou het voorbeeld van de VS moeten leren dat langdurig gebruik tot zware economische misvormingen en excessen kan leiden. En de nog jonge Europese Centrale Bank (ECB) heeft niet de middelen om een grote financiële crisis te bestrijden. Voorkomen is dus beter dan genezen.

Geert Noels