Geld is niet de enige oplossing

Op welk moment hebben onze politici moeten constateren dat niet zij, maar wel de financiële markten het reilen en zeilen in Europa grotendeels bepalen?

Dat het financiers zijn die een land op de rand van de afgrond kunnen brengen? Dat het ratingagentschappen zijn die het finale woord hebben over de financiële gezondheid van een land?

De financiële markten spelen gretig in op de puinhoop die de crisis in verschillende Europese landen heeft blootgelegd. Met hun aanvallen op de overheidsobligaties, confronteren zij de samenleving met een waarheid die jaren werd verzwegen of gerelativeerd. Europa, en het gros van haar lidstaten, kan de opgebouwde welvaart niet meer bekostigen. De welvaartsstaat is onbetaalbaar geworden. Niet alleen omdat er te veel wordt uitgegeven maar ook omdat er te weinig inkomsten binnenstromen.

Griekenland heeft deze week de financiële markten wat kunnen sussen. De landen van de eurozone zijn overeengekomen 30 miljard euro ter beschikking te stellen als Athene hierom vraagt. Het IMF is indien nodig ook financieel van de partij. Griekenland is het eerste land waar de financiële luchtbel werd doorprikt. De toestand van de overheidsfinanciën werd lang gemaskeerd en daarbij waren politici niet vies van een paar leugens. Daarom vinden verschillende economen dat Griekenland onverwijld uit de eurozone moet worden gegooid. In de eurozone is er geen plaats voor charlatans als Griekenland. Bovendien is het land er economisch zo erg aan toe dat het in de toekomst veel Europees geld zal vergen om de economie weer op te bouwen. Zonder ook maar enige zekerheid dat een fundamenteel herstel binnen handbereik ligt.

Griekenland ondersteunen zal Europa inderdaad veel geld kosten. Het land aan zijn lot overlaten met de risico’s van een bankroet eveneens. Grieks overheidspapier zit wijdverspreid bij Europese banken. Wat de impact op het Europese bancaire en economische systeem is als banken hun Griekse obligaties niet terugbetaald zien, daar heeft iedereen het raden naar. Want er is niet alleen de pure geldelijke consequentie, er is ook de psychologische. Hoe reageren de financiële markten? In welke mate pakken de obligatiehouders andere Europese zwakke broertjes met hoge overheidsschulden harder en sneller aan als blijkt dat Griekenland een verloren zaak is? Dat weet niemand maar zo brengen ze Europa wel nog meer in nesten.

Wat Griekenland overkomt, is misschien het beste wat de eurozone kon overkomen. De Griekse toestand maakt pijnlijk duidelijk dat Europa zo goed als nergens staat op vlak van economische coördinatie of politieke eenheid. Griekenland is ook geen uitzondering. Meerdere lidstaten hebben zich bezondigd aan financiële overdrijving en moeten dringend hun huishoudens op orde krijgen. Maar vooral is het overduidelijk geworden dat de problemen in Europa zich niet beperken tot de budgettaire overheidstekorten maar dat het gros van de Europese lidstaten kampt met grote economische problemen.

In verschillende Europese lidstaten sputtert de economische motor luid. De benarde toestand van de Europese economie is op termijn het echte zorgenkind. Hoe de overheden op korte termijn hun budgetten op orde krijgen is een prangende vraag. Hoe ze in staat zullen zijn economische groei weer aan te wakkeren is een vraag van een ander formaat. De problemen in Griekenland hebben de Spaanse eerste minister José Zapatero alvast aan het werk gezet. Lang weigerde hij het woord crisis in de mond te nemen. Vandaag heeft hij de boodschap begrepen en stelt hij een hervormingsplan voor. De Griekse tragedie kan andere landen inspireren om in actie te schieten. En ze kan dienen als het excuus om de hervormingen aan de bevolking te verkopen.

Om fundamentele hervormingen door te voeren is er veel meer nodig dan alleen geld. Het vergt een andere attitude. Een van hoogdringendheid. De leiders van Europa, waarvan we er vandaag toch genoeg hebben, moeten hun tanden tonen. Griekenland moet als voorbeeld gesteld worden. De rente waaraan de 30 miljard wordt uitgeleend mag wat lager zijn dan de marktrente, maar de finale rekening voor Griekenland moet een eisenbundel tot hervormingen bevatten die Europa tot op de komma opvolgt. Een hervormingsplan dat realistisch is en toekomstgericht werkt.

Europa moet tonen dat er niet met haar te sollen valt. Dat Griekenland nu niet uit de Eurozone wordt begeleid, is geen reden om dat in de toekomst niet te doen. Landen die met de euro willen werken, moeten als eersten orde op zaken stellen. Anders moet Europa hen naar de exit begeleiden. Wil de euro in de toekomst een rol van betekenis spelen dan mag het geen lakse lidstaten aanvaarden. Of ze nu Griekenland, Spanje, Italië, Portugal of België heten.

Trends-hoofdredacteur An Goovaerts