Gekozen om zijn netwerk

Roeland Byl redacteur bij Trends

redacteur bij Trends 05-04-2007, 00:00 Bijgewerkt op: 20-07-2022, 07:52

Beheerst. Zo reageerde professor Johan Kips (49) toen zijn reputatie in 2004 onder vuur lag in de media. Het typeert hem meteen als iemand die in alle omstandigheden probeert rationele argumenten te hanteren. Oorzaak van de hetze tegen zijn persoon was de suggestie dat hij zijn persoonlijke relaties met de farmaceutische nijverheid zou hebben laten meespelen in de prijzenpolitiek voor cholesterolverlagende geneesmiddelen. Kips was op dat moment adviseur bij minister van Sociale Zaken Rudy Demotte (PS) en naar verluidt de architect van de prijsherziening voor cholesterolverlagers. De longarts hoorde tot het kransje kabinetsmedewerkers dat de PS-minister overnam van de beleidsploeg van zijn voorganger Frank Vandenbroucke (SP.A). “We hadden nood aan Nederlandstalige experts op het kabinet en Johan Kips was één van de Nederlandstalige specialisten op het vlak van geneesmiddelen en wat betreft de ziekenhuiswereld,” blikt kabinetschef Renaud Witmeur terug op de passage van de Oost-Vlaming in de Wetstraat.

Voor Kips in 2001 een adviseursrol bij de minister verkoos boven een academische carrière, hoorde hij tot de onderzoeksploeg van wijlen professor Romain Pauwels. “Zijn overstap naar het beleid was niet verwonderlijk,” zegt professor Guy Joos, de opvolger van Pauwels en voormalige collega van Kips. “We zijn samen opgegroeid op het departement longziekten. Johan had naast zijn bezigheden als arts en onderzoeker altijd interesse voor het beleidsniveau. Zo zat hij in de medische raad en in de raad van bestuur van het UZ Gent.”

Het lab voor longziekten in Gent geniet wereldfaam en doet veel onderzoek naar bijvoorbeeld astma en COPD. Veel van dat onderzoek komt er dankzij een financiële injectie vanuit de geneesmiddelenindustrie. De grens tussen wetenschappelijk onderzoek en industriële belangen lijkt op die manier soms dun. Daarom melden wetenschappers bij publicaties, aan welke gesponsorde onderzoeken ze meedoen; een kwestie van transparantie. Het zijn die transparantiemeldingen die Kips in opspraak brachten bij zijn werk op het kabinet. Zelf zei hij ons destijds: “De dag dat ik op het kabinet begon, heb ik alle banden met farmabedrijven doorgeknipt. Ik heb mij nooit schuldig gemaakt aan belangenvermenging.”

De heisa ontstond toen de regering de terugbetaling voor statines, een klasse van cholesterolverlagende geneesmiddelen, probeerde aan te passen via een groepsgewijze herziening. Dat gebeurde net op het moment dat het octrooi van Zocor, het oudste product onder de statines, verviel. De producenten van generische geneesmiddelen vonden toen dat de wijze waarop de prijsherziening werd uitgetekend een rem zette op hun marktpotentieel. Volgens hen was het geen toeval dat Kips, als architect van de nieuwe regeling, destijds onderzoekswerk verricht had dat was gesponsord door AstraZeneca, een van de twee producenten die in theorie het meest profiteerden van de nieuwe prijsregeling.

Terwijl in de media zijn reputatie onder vuur lag, verdedigde kabinetschef Renaud Witmeur hem voluit. Dat geeft aan hoe hoog minister Demotte hem inschatte. “Ik heb nooit aan zijn integriteit getwijfeld,” aldus Witmeur. “Johan Kips is iemand met een visie op de gezondheidszorg en hij is bereid daarvoor de macht van lobbygroepen te weerstaan. Zijn impact op het besparingsbeleid waarmee minister Demotte Riziv-uitgaven onder controle kreeg, is niet te onderschatten. Hij was een van de steunpilaren op het kabinet.”

Dat het vertrouwen in Kips groot blijft, blijkt uit het feit dat hij nog steeds een van de twee regeringsvertegenwoordigers is in het Verzekeringscomité bij het Riziv. Een functie die enkel wordt toevertrouwd aan experts met wie de minister van Sociale Zaken een vertrouwensrelatie heeft. Nochtans verruilde Kips in juni 2005 het kabinetsleven voor een opdracht als coördinator van het Vlaams Ziekenhuisnetwerk, het samenwerkingsverband dat UZ Gasthuisberg aanging met 16 regionale ziekenhuizen in Vlaanderen. Tegelijk werd hij hoogleraar bij de vakgroep Maatschappelijke Gezondheidszorg aan de KU Leuven.

Nauwelijks twee jaar later krijgt de Oost-Vlaamse longarts de touwtjes in handen in het UZ Leuven, het grootste ziekenhuis in België. Hij begint niet aan zijn opdracht als algemeen directeur zonder academische bagage: in 2001-2002 volgde hij aan het Leuvense centrum voor Ziekenhuiswetenschappen een aanvullende opleiding ziekenhuisbeleid en ziekenhuismanagement.

De keuze voor Kips gebeurde met de hulp van een extern selectiebureau. Mark Waer, de Leuvense vice-rector en tevens interim-directeur sinds het vertrek van Bart Van Daele in oktober 2006: “Eind jaren negentig had ons ziekenhuis een financieel probleem. Bart Van Daele bracht UZ Leuven in financieel gezond vaarwater, nu zijn er nieuwe uitdagingen voor het ziekenhuis. We zochten iemand die de integratie van ziekenhuis en universiteit kon bevorderen en tegelijk de meerwaarde van het medische aanbod kan valoriseren. Daarvoor zijn externe partners nodig en dus hadden we veeleer een directeur met een netwerk nodig dan een financieel beheerder. Johan Kips bleek daarvoor volgens een extern bureau de geknipte kandidaat.”