Gejubel en gejodel

Terwijl het Zwitserse bankgeheim deze maand de nekslag krijgt, sluit Zwitserland als eerste land in Europa een vrijhandelsakkoord met China.

Zwarte limousines rijden af en aan op de Zürichberg, de chique wijk boven de stad Zürich. Op het dak van luxehotel Dolder Grand bespieden scherpschutters de omgeving, politieauto’s blokkeren de zijwegen, passerende automobilisten moeten hun kofferbak openen. Al die heisa is voor de Chinese premier Li Keqiang, die Zwitserland uitgekozen heeft voor zijn eerste Europese staatsbezoek. En de Zwitsers willen hem voor geen prijs bruuskeren.

Zeker niet nu China en Zwitserland op het punt staan een historisch vrijhandelsverdrag te tekenen. Daar is jaren aan gesleuteld. Europa en China mogen dan in een handelsoorlog verwikkeld zijn, in Zwitserland is daarvan geen sprake. De zaal van het Dolder Grand is volgelopen met Zwitserse captains of industry: machinebouwers, maar vooral ook bankiers. Onder hen Joseph Ackermann, bestuursvoorzitter van Zürich Verzekeringen, en Axel Weber van UBS. Ze beseffen dat de banken nog enorme boetes uit de VS boven het hoofd hangen. Maar hun focus is allang gericht op China, de derde handelspartner van Zwitserland, na de EU en de VS.

De Volksrepubliek importeert jaarlijks voor 8 miljard dollar aan Zwitserse goederen; industriële machines, fijnmechanica, horloges. Zwitserland importeert nog meer uit China: jaarlijks voor ruim 10 miljard dollar. Dat Zwitserse producten straks op een markt van 1,3 miljard consumenten gemiddeld 10 procent in prijs zakken, betekent een enorm voordeel. Het is een compensatie voor de ijzersterke Zwitserse frank, die de export afremt.

Voor China is de deal vooral strategisch. Het akkoord staat model voor andere verdragen die moeten volgen in de westerse wereld. Ook creëert China zo een Zwitserse hub, een centraal overslagpunt voor de handel naar de Europese Unie. En wat misschien nog het allerbelangrijkste is: de Chinezen werken aan de internationale erkenning van hun munt. De expertise van een van de sterkste financiële centra ter wereld kan de vestiging van de Chinese munt als globale reservevaluta een stuk dichterbij brengen.

Vrijbrief

Net nu krijgt Zwitserland een dictaat van de Verenigde Staten te slikken. De Zwitsers mogen zich niet langer verzetten tegen de uitgifte van klantengegevens door Zwitserse banken aan Amerika. Jarenlang heeft de regering zich met hand en tand verzet tegen buitenlandse druk op haar banken, om nu in ijltempo bakzeil te halen. Door het opheffen van het Zwitserse bankgeheim kunnen de banken lijsten met hun Amerikaanse klanten overdragen aan de Amerikaanse justitie. Ook krijgt die daarmee een vrijbrief om de Zwitserse banken strafmaatregelen en boetes van onbekende omvang op te leggen.

Elke Amerikaanse staatsburger weet dat hij belastingplichtig blijft in zijn vaderland, waar ter wereld hij zijn geld ook heeft gestald. Wie hulp biedt bij een poging dat geld niet aan te geven, is in de VS medeplichtig aan een criminele daad. In 2009 legde de Amerikaanse fiscus UBS een boete van 780 miljoen dollar op en moest de bank 4500 Amerikaanse klantenrelaties aangeven.

Wat er sindsdien gebeurde, was een affront voor de Amerikaanse justitie. Onder andere kantonale banken — die nota bene met staatsgarantie opereren — hebben de besmette portefeuilles met zwart Amerikaans vermogen overgenomen. De banken, die tot nu toe in de luwte waren gebleven, zullen nu geconfronteerd worden met extra hoge boetes, 10 tot 15 miljard dollar in totaal. Dat kan tot faillissementen leiden. Minister van Financiën, Eveline Widmer-Schlumpf, haastte zich te melden dat de deal de Zwitserse belastingbetaler niets zal kosten.

Identiek resultaat

In het kielzog van de VS zal ook de EU haar automatische uitwisseling van fiscale informatie krijgen, zoals die voor de lidstaten al geldt. Even leek het erop dat met Duitsland een apart belastingverdrag kon worden gesloten, waardoor de Bondsrepubliek miljarden aan gederfd belastinggeld tegemoet kon zien. Maar op het laatste moment torpedeerde het Duitse parlement het belastingakkoord. Niks fiscale amnestie: de Zwitserse banken en hun klanten moeten bloeden. Geen wonder dat kanselier Merkel opmerkte dat de EU “de Amerikaanse deal met de Zwitsers nauwlettend volgt”. Om eraan toe te voegen dat de Europeanen uitgaan van een identiek resultaat.

Maar daarmee is het zuiveringsproces nog niet ten einde. De EU dwingt Zwitserland ook de gunstige fiscale regelingen van sommige kantons voor Europese holdings af te schaffen. De federale overheid heeft zich jarenlang verschanst achter de zogenaamde autonomie van de provincies. Ook hier eist het buitenland volledige transparantie, en wel nu. Ook hier moeten de Zwitsers in ijltempo met nieuwe, EU-compatibele regelingen komen, wil de federatie geen miljarden mislopen.

Bloeiperiode

De vraag is of het welvarende Zwitserland ook deze slag weet te pareren. De Zwitsers zijn pragmatisch. Hun banken hebben geanticipeerd op het nieuwe businessmodel. Terwijl de regering de komende weken het bankgeheim ten grave draagt, zullen de boetemiljarden van de banken richting de VS en Europa vloeien. Maar tegelijkertijd zal nieuw kapitaal blijven toestromen naar een van de stabielste landen ter wereld.

Door de aanhoudende eurocrisis maakt de Zwitserse frank als vluchtvaluta een bloeiperiode door. De huizenprijzen blijven stijgen, almaar meer moderne arbeidsmigranten stromen het land binnen. De nicheproducten waarin de Zwitserse industrie excelleert, blijven gewild. Het luxesegment, waarin Zwitserse horloges zich bevinden, is booming, vooral in opkomende markten. Alweer is Zwitserland door het Wereld Economisch Forum uitgeroepen tot de meest innovatieve economie ter wereld. De eerste Chinees-Zwitserse businessschool opent in september in Zürich haar deuren.

RENSKE HEDDEMA

China creëert een Zwitserse hub, een centraal overslagpunt voor de handel naar de Europese Unie.

De banken, die tot nu toe in de luwte waren gebleven, zullen geconfronteerd worden met extra hoge boetes. Dat kan tot faillissementen leiden.