Geen blanco cheque meer

Solidariteit en responsabilisering zijn de ingrediënten van een goede staatshervorming. Maar de Franstalige partijen aarzelen om de cocktail op smaak te brengen.

Laat de inzet van de staatshervorming niet sneuvelen in een cijfergevecht over wie hoeveel wint of verliest bij een nieuw financieringsmechanisme. Het debat heeft nood aan een juste retour: hoe kunnen Wallonië, Brussel, maar overigens ook Vlaanderen, geprikkeld worden om sociaaleconomische wantoestanden aan te pakken? Al te lang wentelen de zwakkere regio’s zich in verlammende transfers. Al te lang klampen Wallonië en Brussel zich vast aan de Vlaamse levensverzekering om hun toekomst veilig te stellen. De vraag mag niet zijn: op welke manier herverdelen we de (Vlaamse) lusten? De echte vraag luidt: hoe herverdelen we de lasten zodat iedereen gemotiveerd wordt om minstens voor eigen deur te vegen?

Responsabilisering heet dat tegenwoordig, wat de basis moet zijn van elke staatshervorming of financieringswet. Het voorstel van Bart De Wever (N-VA) wil een eerste stapje doen via een juste retour van een deel van de personenbelasting: deze belastingen blijven integraal in het gewest waar ze betaald worden. Dat moet deelstaten motiveren om de belastbare basis, dus de economie, te versterken, en geeft hun ook meer beleidsinstrumenten om dat voor elkaar te krijgen. Uiteraard houdt deze juste retour in vergelijking met de huidige financieringswet een voordeel voor Vlaanderen in, zoals onder meer Frank Vandenbroucke (sp.a) opmerkte, omdat de combinatie van hogere Vlaamse inkomens en een progressief belastingsysteem ervoor zorgt dat de Vlamingen relatief meer belastingen betalen dan Walen of Brusselaars. Maar om de pijn voor Wallonië te verzachten, wil de N-VA een solidariteitsmechanisme en overgangsperiode inbouwen, waardoor de verschillen in de diverse berekeningen uiteindelijk minimaal zijn.

Trouwens, de grote solidariteit tussen noord en zuid loopt niet via de personenbelasting, maar via de sociale zekerheid. En aan die solidariteit wordt niet geraakt. Vlaanderen heeft ook geen belang bij een sociaal kerkhof aan zijn zuidelijke grens.

Maar als zelfs niet gepraat kan worden over een kleine aanscherping van de solidariteit in de personenbelasting om tot een sterkere economie te komen, wat is dat nog het nut van België? Deze opmerking valt in steeds bredere kringen te horen. In de voorstellen voor een nieuwe financieringswet die nu op tafel liggen, veranderen op een overheidsbudget van ruim 180 miljard euro amper enkele tientallen miljoenen euro’s van eigenaar. Toch legt deze discussie over minder dan 0,1 procent van het overheidsbudget de rest van het beleid al maanden plat, terwijl dringend een veelvoud gevonden moet worden om de overheidsfinanciën op het juiste spoor te brengen.

Het duo solidariteit en responsabilisering vormt nochtans een onafscheidelijke Siamese tweeling. Het ene kan niet zonder het andere, en daarom is ook hier de gulden middenweg de aanbevolen piste, zoals ook door Europa bewandeld tijdens de schuldencrisis van het voorjaar. Griekenland was de voorbije jaren in de eurohangmat van lage rentevoeten gekropen. Vandaag kan deze slechte leerling rekenen op solidariteit via het Europese noodfonds, maar in ruil moet het land de tering naar de nering zetten. Geen blanco cheque dus voor Griekenland, maar het land wordt ook niet zijn lot overgelaten. “Het eindresultaat is positief. Deze mix zal op termijn de Europese economie versterken”, zei Herman Van Rompuy, permanent voorzitter van de Europese Raad, vorige week nog in Brussel op het economisch congres van de Solvay Business Schools. Vervang Griekenland door Wallonië, en Europa door Vlaanderen, en de blauwdruk voor een Belgische staatshervorming ligt op tafel.

Daan Killemaes, chief economist van Trends