Geef ons een Europese boete

Louis is 80 jaar en zwaar ziek en zorgbehoevend. Hij en zijn familie kunnen niet anders dan een beroep doen op de maatschappelijke solidariteit om de kosten te dragen. En ze zijn niet alleen.

Louis is 80 jaar en zwaar ziek en zorgbehoevend. Hij en zijn familie kunnen niet anders dan een beroep doen op de maatschappelijke solidariteit om de kosten te dragen. En ze zijn niet alleen.

De overheidsuitgaven voor acute en langdurige zorg stijgen de volgende jaren sneller dan het bbp. Het toenemende aandeel van de ouderen in de bevolking is daar natuurlijk niet vreemd aan. Opvallend is dat er wordt gerekend op de medische vooruitgang, vooral op de introductie van nieuwe geneesmiddelen, om de kostenstijging enigszins in het gareel te houden.

Magda is 60 jaar en kijkt uit naar een welverdiend brugpensioen. Zij heeft een leven lang de pensioenen van de vorige generaties betaald en mag dus aanspraak maken op bijdragen van de volgende generaties. Magda staat niet alleen met die claim, nu de babyboomgeneratie massaal afzwaait. Het bbp kan ook deze stijgende kosten niet bijbenen: pensioenuitgaven slorpen dit jaar 7,1 procent van het bbp op, tegen 2018 wordt dat 7,6 procent.

Jan is 40 jaar, laaggeschoold en langdurig werkloos. Er is in de bedrijfswereld geen vraag naar zijn diensten, want Jan is te duur om aan te werven en te duur om te ontslaan. Dienstencheques en selectieve maatregelen tonen aan dat een verlaging van de lasten op arbeid soelaas kan brengen, maar ze bewijzen ook dat de overheid het zich niet kan veroorloven dat beleid op voldoende grote schaal te organiseren. Conjuncturele werkloosheid verhardt intussen heel snel tot structurele werkloosheid en Jan krijgt ook veel gezelschap van jongeren, die als outsiders op de arbeidsmarkt door de goed beschermde insiders afgeblokt worden.

Julie is 20 jaar, volgt een opleiding tot ingenieur en kijkt uit naar een interessante carrière. Louis, Paul, Magda en miljoenen anderen rekenen op haar. Maar Julie leest ook de pers, hoort het discours van de politici, en beseft dat ze voor een onrechtvaardige en onmogelijke opdracht staat. De belastingdruk is nu al op weg naar 50 procent van het bbp en als er niet snel en grondig bijgestuurd wordt, zal de generatie van Julie nog eens 20 procent extra van het persoonlijk inkomen moeten afdragen. Julie & co zouden tot de conclusie kunnen komen om elders hun geluk te beproeven.

Er moet geen tekening bij dat niet ongestraft steeds meer lasten op steeds minder schouders geladen kunnen worden. Officieel is onze sociale zekerheid nochtans perfect in evenwicht, maar in realiteit gaapt een diep gat. Alleen een gigantische transfer van intussen 30 miljard euro uit de algemene middelen houdt de sociale zekerheid uit het rood. Onder meer een ‘evenwichtsdotatie’ uit de algemene kas moet het evenwicht waarborgen. Deze newspeak verbloemt dat de ene put gevuld wordt door een andere te graven. De overheid draagt intussen al een derde van haar middelen over aan de sociale zekerheid. Het verzekeringsprincipe, waarbij rechten worden opgebouwd in functie van de betaalde premies, maakt dus steeds meer plaats voor een algemeen recht op sociale bescherming, gefinancierd met algemene belastingmiddelen. Dat is een maatschappelijke keuze die, hoe nobel ze ook is, op termijn zeer kwalijke neveneffecten heeft. De legitimiteit en de betaalbaarheid van het systeem komen in het gedrang als de prikkels om bij te dragen te sterk worden gesmoord.

Tegen die achtergrond mag de legislatuur van de regering-Di Rupo grotendeels als verloren worden beschouwd voor de staatsfinanciën. De regering erfde in 2011 een tekort van 3,7 procent en zal zich hoog op de borst kloppen als het tekort volgend jaar onder 3 procent blijft. Het zelfklevende etiket van besparingsregering is misleidend: de gerealiseerde besparingen zijn onvoldoende om de meeruitgaven te neutraliseren. Bovendien houden de meeste ‘besparingen’ vooral belastingverhogingen en eenmalige maatregelen in, al dan niet vermomd als structurele maatregelen. De dynamiek van de sociale uitgaven, vooral in de gezondheidszorg en de pensioenen, zal het structurele tekort de volgende jaren voort laten oplopen, dat voorspelt zelfs het Planbureau. Intussen zegt onder meer vicepremier Johan Vande Lanotte (SP.A) ongegeneerd dat de volgende regeringen zwaar zullen moeten besparen – volgens het Planbureau 13 miljard euro voor een begrotingsevenwicht in 2016 – om recht te zetten wat zij al jaren scheef laten lopen. Je zou haast smeken om een Europese begrotingsboete, kwestie van de beleidsvoerders eindelijk eens met de neus op de feiten te drukken, en Louis, Magda, Jan en Julie een iets beter perspectief te gunnen.

Volg Daan Killemaes ook op Twitter