Geduld was een mooie deugd

Door de evolutie heen verloren zwakke genen telkens van sterkere. De genen van wie succesvol was, doorstonden de tand des tijds. De zwakste genen zijn achtergebleven in de nevelen van de geschiedenis.

Vandaag zijn we getuige van een ongelijke strijd tussen twee genen: dat van het geduld enerzijds en dat van de onmiddellijke gratificatie anderzijds. Als economisten spreken over geduld, gebruiken ze de term ‘tijdspreferentie’ of vooruitziendheid. Die geeft aan in welke mate iemand bereid is consumptie op te geven in ruil voor consumptie op een later tijdstip.

Sparen is het meest voor de hand liggende voorbeeld. Ook een bedrijf dat vandaag een deel van zijn winst investeert, doet dat in de hoop later meer winst te maken. Een overheid die in goede tijden schulden afbouwt, doet dat om in slechte tijden meer armslag te hebben. Wie voortstudeert, offert consumptie op in ruil voor een structureel hogere consumptie later.

Geduld staat synoniem voor de lange termijn, voor meer sparen, minder overheidsschuld, meer werken, meer investeren en langer studeren. Vandaag is het geduld met uitsterven bedreigd. Wie een beetje rond zich kijkt, merkt dat maatschappij, economie en politiek een grote voorkeur hebben voor het ‘nu’. Financieel of mentaal sparen voor ‘later’ is niet meer van deze tijd.

Financiële markten bijvoorbeeld worden hoe langer hoe meer beheerst door ongeduld en kortetermijndenken. Terwijl bedrijven vroeger jaarlijkse resultaten rapporteerden, werden ondertussen kwartaalrapporten de norm en bovendien eisen we nu zelfs al tussentijdse tradingupdates…

In de jaren zestig hield een belegger een aandeel gemiddeld vijf jaar bij voor hij het van de hand deed. In de jaren tachtig daalde die termijn al tot twee jaar en in 2007 veranderde een aandeel al na minder dan acht maanden weer van eigenaar.

Aandelen een belegging voor de lange termijn? De Angelsaksische kredietcultuur is nog zo’n voorbeeld van het oprukkende ongeduld. Niet alleen wilde een Amerikaan niet langer sparen, er werd nog bijgeleend om hier en nu te voldoen aan allerhande behoeften. Ook de alarmerende obesitas-epidemie illustreert een chronisch gebrek aan geduld en is terug te brengen tot een voorkeur voor onmiddellijk genot ten koste van gezondheid op de langere termijn.

De technologie maakt het ook gemakkelijker om de slaaf te worden van onmiddellijke gratificatie. Door smartphone, iPhone of iPad kom je het allemaal onmiddellijk te weten. Wat ik nú wil, moet ik ook nú hebben. Omdat het kan.

Het gratificatiegen is vandaag dominant en roeit het geduldgen steeds verder uit. Wie geduldig is, verdwijnt uit de genenpool. Iemand die meerdere jaren van zijn leven aan een doctoraat opoffert, krijgt een schouderklopje, een kleine vermelding in de krant en mag in het beste geval al blij zijn met five minutes of fame.

Iemand die na hoogstens vijf seconden nadenken in 140 tekens een willekeurige mening de wereld in twittert, beheerst soms dagen het nieuws. In de darwinistische wereld van economie, financiën, marketing, consumptie, media en politiek verspreidt het dominante gratificatiegen zich dan ook steeds sneller.

Wie onmiddellijk een mening heeft, nu consumeert, nu schulden maakt en op de korte termijn denkt, heeft meer succes. En succes werkt aanstekelijk. Ook in de politieke arena verdrijft het gratificatiegen dat van het geduld. Net zoals hun smartphone eisen kiezers van hun iPoliticus instant-oplossingen voor langetermijnproblemen.

De politici in kwestie zijn ook zeker geen willoze slachtoffers. Wie meermaals de illusie wekt dat grote problemen oplosbaar zijn in 140 lettertekens moet niet schrikken dat kiezers verwachten dat langetermijnoplossingen voor 0,79 euro te koop zijn in de App-store.

Vandaag géén brug, morgen wél een tunnel, overmorgen een nieuw wegdek en liefst volgende week een oplossing voor de financiële crisis. Graag allemaal pijnvrij, kosteloos en met een grote laag suikerglazuur eroverheen, dank u wel. En als u mij nu wil excuseren, ik moet dringend nog wat multitasken.

PETER DE KEYZER

Wie onmiddellijk een mening heeft, nu consumeert, nu schulden maakt en op de korte termijn denkt, heeft meer succes. En succes werkt aanstekelijk.