Geachte belegger, val niet van de risicoladder!

De auteur is hoofdeconoom van vermogensbeheerder Petercam. Reacties: visienoels@trends.be

Vorige week stond de vergoeding die beleggers krijgen voor het nemen van risico’s op een achtjarig dieptepunt. Zwakker dan verwachte economische rapporten en de aanslagen in Madrid hebben de risicoaversie van beleggers weer wakker gemaakt.

De plattekaas van Buffett. “Het onkruid van gisteren wordt vandaag verkocht als bloemen.” Het zijn de woorden van Warren Buffett in het zopas verschenen jaarverslag van zijn beleggingsvehikel Berkshire Hathaway. Dat Buffett de tweede rijkste man ter wereld is, onderstreept zijn beleggingsinzicht. Een groot deel van zijn huidige portefeuille bestaat uit cash, 31 miljard dollar. Ter info: dat is genoeg om alle Belgacom-aandelen die dezer dagen op de markt worden gebracht, vijf keer te kopen. Aan het einde van het rapport staat echter dat Buffett die cash niet zomaar wil beleggen. “Ik verafschuw het om risico’s te nemen zonder daar voldoende voor beloond te worden. Ik wil wel nog een stukje plattekaas eten waarvan de vervaldatum één dag is overschreden, maar verder ga ik niet…”

Buffett vindt aandelen duur, heeft de dollar voor het eerst in zijn leven verkocht, en bezit nog steeds obligaties en massa’s cash. Van een man die in die periode 1965-2003 de beurs klopte met 11,8 % per jaar (de index van Standard & Poor’s bracht in die tijdsspanne 10,4 % op inclusief dividenden; Buffetts portefeuille zomaar eventjes 22,2 %) mag dit als een waarschuwing klinken. Buffett gelooft niet in optimisme, maar in realisme. Hij vindt dat risico’s moeten worden vergoed. Naar aandelen gedreven worden omdat er geen andere alternatieven zijn, doet hij af als nonsens. En dat is exact wat er dit jaar aan het gebeuren is.

Steeds hoger op de risicoladder. Vorig jaar was de grote verrassing voor de financiële markten de zwakte van de Amerikaanse dollar. Dit jaar is de verrassing de lange rente: die stijgt niet zoals 95 % van de economen verwachtte, maar daalt zelfs (zie grafiek). Beleggers proberen dat lage rendement op te krikken, maar de ijzeren wet van beleggen stelt dat dit alleen maar kan door een hoger risico. De cashrente brengt maar 2 % op, dus wordt die wat opgepept door in de plaats van kortlopend overheidspapier, kortlopend bedrijfspapier ( commercial paper) te kopen. En waarom niet van minder kwalitatieve bedrijven; de kans dat er op drie maanden iets gebeurt, is toch klein, niet? Overheidsobligaties worden in dezelfde zin meer en meer door bedrijfs- en hoogrentende obligaties vervangen. En het gedeelte aandelen is sinds de stijging van de beurzen al automatisch aangegroeid. Trouwens, waarom die lage returns niet allemaal een beetje leveragen, een hefboompje toevoegen door met wat extra schulden nog meer te beleggen?

Vrzkr zkt rndmnt, risico gn prblm. Die onverwacht lage rente brengt ook weer problemen teweeg voor structurele rendementszoekers, zoals verzekeraars en pensioenspaarders. Een risicovrije obligatieportefeuille brengt geen 3,75 % meer op; zelfs 3,25 % wordt moeilijk. En dus worden ook zij de risicoladder opgeduwd om toch in de buurt van die vereisten te komen. Hoogrentende obligaties, al sterk gestegen vastgoed, of dividendaandelen zoals Belgacom worden gretig afgenomen. Ook hefboomfondsen spelen handig in op die rendementshonger. Het kortetermijnrendement is momenteel immers veel belangrijker dan het mogelijke risico. De afweging is niet meer risico/rendement. Risico betekent vandaag niet voldoende rendement hebben…

Maar discipline raakt zoek. Een jaar geleden bereikte de risicoaversie een extreem hoog niveau. Vandaag blijkt uit de impliciete volatiliteit van de markten en de renteverschillen tussen rommelobligaties en overheidspapier dat de markten risicofiel zijn geworden. Met sommige risico’s werd bijna geen rekening meer gehouden. De meeste beleggers waren beducht voor het renterisico – hogere rente welteverstaan. Het echte risico blijft evenwel de overcapaciteit in de wereldeconomie, de schuldonevenwichten in de Amerikaanse en de Chinese oververhitting (wat mooier klinkt dan bubble). Op kortere termijn bleek de economie ook een top te bereiken. Het manifeste gebrek aan jobcreatie in de VS doet de overtuiging van een zelfvoedend herstel wankelen. Dat het rentekanon nog niet werd heropgeladen, maakt de verdediging door de centrale banken kwetsbaar.

Net als in september 2001 zal ook nu een eventuele (al dan niet tijdelijke) correctie op de markten worden afgeschoven op de terroristen. Maar de fundamentele reden van de kwetsbaarheid van heel wat beleggers ligt elders. De nabijheid van de Amerikaanse verkiezingen, de rentepolitiek van Fed-voorzitter Alan Greenspan die asset-inflatie als onderdeel van een economisch herstel gebruikt en de oplaaiende rendementshonger hebben beleggers een parachutegevoel gegeven waardoor ze steeds hoger op de risicoladder durven klimmen.

Als een hogere (maar normalere) volatiliteit, hogere rentespreads en een hernieuwde beleggingsdiscipline door Greenspan opnieuw worden bestreden, zal dat op termijn meer schade toebrengen aan de wereldeconomie en de financiële markten dan terroristische aanslagen. De vrijemarkteconomie kan alleen ten onder gaan als de scheidsrechters niet langer geloven in hun eigen spelregels.

Geert Noels