GAIA EN DIERENRECHTEN. Tegen ondernemers ?

Is Gaia fundamentalistisch ?

Of een sekte ? Wil het de ondernemers van dit land kapot ?

Michel Vandenbosch van Gaia legt een geloofsverklaring af. Je hoeft je kat of hond niet af te staan aan Big Brother.

Relaties tussen mensen en dieren kunnen best voor Gaia, op voorwaarde dat de zwakste partij, het dier, er niet onder lijdt of er het slachtoffer van wordt. In mijn gezin lopen twee uit het asiel geadopteerde honden en een kat rond. Gaia is, anders dan velen in de bedrijfswereld menen, bijvoorbeeld niet tegen de vrije markt op zich, maar pleit voor ekonomische aktiviteiten, die niet teren op geweld tegen dieren. Gaia pleit voor produktie die vrij is van dierenleed. Daar zijn precies verantwoordelijke en kreatieve ondernemers voor nodig, die inzien dat hun vrijheid niet identiek is aan plat eigenbelang of ongebreideld winstbejag ten koste van alles, ondernemers met een etisch bewustzijn dat verder reikt dan de mens alleen. Die zijn er trouwens al en hun aantal neemt toe. Zij spelen in op de groeiende vraag naar voedingsmiddelen en schoonheidsprodukten bijvoorbeeld die worden voortgebracht zonder dieren te doen lijden of te doden. Deze bedrijfstakkencreëren werkgelegenheid, zullen zich uitbreiden en verdienen de nodige steun. Daar zit de toekomst. Gaia wil niet terug naar het verleden. Integendeel, terwijl we ijveren om, waar mogelijk, vandaag al een einde te maken aan georganizeerde mishandeling en uitbuiting van dieren, kijken we vooruit.

BREDERE HORIZON.

Het etisch besef evolueert in de tijd, in die zin dat de morele horizon zich steeds verder uitbreidt. Tweeduizend jaar geleden waren slaven onderworpen aan de willekeur van hun eigenaars en gooiden de Romeinen kristenen voor de leeuwen. Tweehonderdvijftig jaar geleden was het ondenkbaar voor plantage-eigenaars in het zuiden van de Verenigde Staten dat zwarten iets anders waren dan eigendom waarover de blanke eigenaars naar willekeur konden beschikken. De tijd dat vrouwen volkomen rechteloos waren in onze samenleving is nog niet zolang voorbij. Vandaag zien meer en meer mensen in dat dieren met gevoelens en verlangens niet kunnen uitgebuit en geslachtofferd worden voor eender welk menselijk eigenbelang. Als organizatie die opkomt voor de erkenning en de eerbiediging van dierenrechten is Gaia een exponent van die uitbreiding van de morele horizon, een wegbereider, een pionier.

Sommigen vinden de idee dat dieren rechten hebben, volkomen onzinnig en het is begrijpelijk dat wie zich door Gaia bedreigd voelt in zijn eigenbelang, moeilijk kan verteren dat het tij begint te keren. Maar dat rechtvaardigt niet dat zoals in “Fundamentalisme en dieren, vandaag aapjes, morgen uw hond” (Trends van 24 augustus jl.) en “Gaia en de ark van Noë” (Trends van 7 september jl.) over Gaia onjuistheden worden verspreid, onze motieven verdraaid en onze ideeën verminkt worden.

Wil Gaia de ekonomie doen ineenstorten ? Helemaal niet. Waar staat deze vereniging werkelijk voor ? In principe komt Gaia op voor het recht op de hoogste levenskwaliteit van alle organismen die de kwaliteit van hun leven kunnen beleven in tijd en ruimte, zowel lichamelijk als psychisch. Niet alleen mensen, ook vele dieren zijn daartoe in staat. Omdat ook vele dieren moreel belangrijke eigenschappen bezitten, zijn ze beschermwaardig. Precies daarom vindt Gaia het etisch onverantwoord deze dieren te behandelen naar willekeur alsof hun levenskwaliteit in het algemeen en hun welzijnsbehoeften en gedragsnoden in het biezonder er helemaal niet toe doen. Gaia vindt niet dat mensen moreel niet te onderscheiden zijn van kakkerlakken. En we willen echt geen muggen aan de macht. Ratten hebben hun verleden niet mee, maar net als honden, katten, paarden, varkens, koeien en schapen zijn het wel degelijk sociale zoogdieren met een brein dat hen in staat stelt pijn te ervaren en te genieten van aangename ervaringen. Ze zijn niet zomaar in leven, ze hebben een leven. Daarom vindt Gaia het moreel onverantwoord ratten op de meest pijnlijke wijze meedogenloos te vervolgen. Maar dat Gaia door ook voor deze diersoort eerbied te vragen de terugkeer van de builenpest zal veroorzaken, is nonsens.

Gaia vindt het verkeerd dieren met gevoelens en verlangens te doen lijden en te doden voor allerlei menselijke behoeften indien die evengoed kunnen bevredigd worden zonder dieren schade te berokkenen. In onze samenleving zijn er voldoende volwaardige produkten beschikbaar waarmee wij ons bijvoorbeeld kunnen voeden en kleden en die niet teren op dierenleed en massale vernietiging van dierenlevens.

De markt voor vegetarische voedingsmiddelen groeit. In grootwarenhuizen en natuurvoedingswinkels kan men terecht voor allerlei lekkere vegetarische produkten, waarnaar de vraag stijgt en waarvan het aanbod toeneemt. Verlekkerd zijn op foie gras, die alleen maar kan verkregen worden door eenden of ganzen ongeveer twee weken onder dwang te voederen met ongeschikt, eenzijdig voedsel als vette maïs, totdat hun lever aangetast en uitgezet is tot gemiddeld acht keer de normale omvang, weegt etisch niet op tegen het leed van de eenden en ganzen.

BEWUSTE INDIVIDUEN.

De maatschappelijke strijd van Gaia voor een rechtvaardige omgang met dieren is etisch geïnspireerd. Peter Singer en Tom Regan zijn belangrijke inspiratoren (zie kader). In Singers nieuwste boek “The Great Ape Project” staan bijdragen van een waslijst wetenschappers, die zich net als Gaia scharen achter een Universele Verklaring van de Rechten van chimpansees, gorilla’s en orang oetans. Al deze wetenschappers pleiten één, voor het recht op leven, twee, het recht op bescherming van de individuele vrijheid en drie, het recht om niet te worden mishandeld en gefolterd van chimpansees, gorilla’s en orang oetans. Waarom ? Omdat op grond van de meest betrouwbare en vandaag beschikbare wetenschappelijke informatie het inzicht groeit dat deze dieren zelfbewuste individuen zijn die voldoende moreel belangrijke en betekenisvolle eigenschappen bezitten, om te worden opgenomen in de morele gemeenschap van individuen en dus rechten hebben.

Het kan dat mensen dit te verregaand of zelfs belachelijk vinden omdat het indruist tegen hun mensbeeld, maar wetenschappelijk en etisch onderbouwd is het pleidooi van Singer en Co voor rechten voor mensapen alleszins.

De Amerikaanse filozoof Robert Nozick, wiens vakkennis in akademische kringen buiten kijf staat, schreef in The New York Times Book Review over The Case for Animal Rights van Tom Regan : “Een helder, grondig beredeneerd en niet gepassioneerd boek, dat het pleidooi voor dierenrechten voorstelt. ” In The Struggle for Animal Rights schrijft Tom Regan : “Wat is de grondslag van de idee dat wij meer inherente waarde hebben dan dieren ? Het ontbreken van rede, vrije wil en intellekt ? Alleen als we hetzelfde oordeel vellen over geestelijk onvolwaardige mensen. Maar het is niet zo dat geestelijk onvolwaardige mensen, geestelijk gehandicapte kinderen bijvoorbeeld, of zwakzinnigen minder inherente waarde hebben dan u en ik. In dat geval kunnen we niet rationeel de zienswijze onderschrijven dat de dieren, die bewust hun bestaan ervaren, minder inherente waarde zouden hebben. (…) Het genie en het zwakzinnige kind, de prins en de bedelaar, de hersenchirurg en de groenteman, moeder Theresa en de meest gewetenloze handelaar in tweedehandsauto’s, ze zijn allen gelijkwaardig en hebben het recht om met respekt bejegend te worden, en niet te worden herleid tot dingen, alsof ze uitsluitend hulpmiddel zijn voor anderen. (…) Het is waar dat bij dieren veel menselijke vermogens ontbreken. Ze kunnen niet lezen, hogere wiskunde lezen, een boekenkast in elkaar zetten of een ingewikkeld recept bereiden. Maar dat kunnen veel mensen ook niet en toch zeggen we daarom niet dat ze minder recht hebben om met respekt te worden behandeld dan andere mensen die dat wel kunnen. (…) Al die dimensies in ons leven, vreugde en pijn, geluk en leed, bevrediging en teleurstelling, ons voortleven en ons ontijdig heengaan, maken alles uit voor de kwaliteit van ons bestaan. Zoals dat door elk van ons ervaren wordt als individuen. Omdat dit ook geldt voor de dieren waarmee we begaan zijn (bijvoorbeeld dieren die gevangen worden in wolfsklemmen en valstrikken en de dieren die gegeten worden), moeten ook die dieren beschouwd worden als wezens met een eigen inherente waarde, die hun bestaan kunnen beleven” (tot daar Regan).

TOTALITARISME ?

Het gedachtengoed van de dierenrechtenbeweging is het absolute tegendeel van het totalitarisme dat het nazisme predikt. De dierenrechtenbeweging waarvan Gaia de exponent is in België is sinds de achttiende eeuw steeds gekoppeld geweest aan etisch progressieve en demokratische stromingen, zoals de afschaffing van de slavernij, de strijd voor gelijke burgerrechten, antiracistische stromingen, enzovoort. De nazi’s beweerden dat ze tegen wreedheden jegens dieren waren, zoals ze van zichzelf vonden dat ze ook tegenover de joden niet wreedaardig waren. Maar ze ontkenden dat dieren enige beschermwaardigheid bezitten, zoals ze dat ook ontkenden voor joodse en andere mensen.

Niet Peter Singer, noch Tom Regan, noch Gaia maar de industriële intensieve veeteelt vertonen totalitaire kenmerken. In dergelijke systemen wordt immers de eigenheid van de varkens, koeien, kalveren, kippen enz. als individuen met gevoelens en verlangens volledig ontkend. De dieren worden behandeld als produktiemiddelen in funktie van een zo groot mogelijke opbrengst in zo kort mogelijke tijd. Als zodanig worden ze onderworpen aan de totale kontrole van de industriële manager. Er wordt de dieren letterlijk geen ruimte gelaten, noch de mogelijkheid geboden om hun behoeften en gedragsnoden te bevredigen.

Is Gaia fundamentalistisch ? Sociale bewegingen worden meestal uitgemaakt voor wat op dat moment als uitermate boosaardig wordt aangezien. Zo werd Martin Luther King jr. door tegenstanders van burgerrechten voor zwarten in de hoogdagen van de Koude Oorlog geklasseerd als fanatieke kommunist.

Is Gaia onwetenschappelijk ? Dat de dieren waarvoor Gaia opkomt volgens hun aard bewust voelende individuen met reële welzijnsbehoeften en gedragsnoden zijn, wordt niet tegengesproken maar integendeel bevestigd door wetenschappelijke disciplines als de etologie, de dierpsychologie en de evolutiebiologie.

De anti-Gaia-groepering BROK schermt met “minstens honderd hardhandige, brutale ingrepen van Gaia”, lees ik in Trends. Maar geen van de opgesomde voorbeelden is waar. Het meest markante voorbeeld is het openen van duivenhokken. Voorwaar een hardhandige en brutale ingreep, waaraan elke duivenmelker zich bezondigt, die het waagt zijn duivenhok te betreden.

DIERPROEVEN.

Op voorwaarde dat de geleidehond op een gegeven ogenblik geen stank voor dank krijgt voor zijn bewezen diensten aan onze blinde medemensen en indien voor ongeschikt bevonden kandidaat-geleidehonden een geschikte thuis gevonden wordt, heeft Gaia geen probleem met geleidehonden.

Wij vinden dat niemand het recht heeft om het even welk gezond individu dat beschermwaardigheid bezit, mensen of dieren, te behandelen alsof zij alleen maar nutswaarde hebben als testmateriaal of reservoirs van virussen of organen. Wereldwijd worden naar schatting honderden miljoenen honden, katten, varkens, paarden, apen, ratten, muizen, reptielen, vogels enz. doelbewust vergiftigd, verbrand, verminkt en gedood om alles en nog wat te testen, vaak met de natte vinger. Dat dit meer en meer als een ernstig etisch probleem erkend wordt, bewijst de groeiende aandacht die de wetgever schenkt aan de wettelijke regeling van dierproeven. Ook geven wetenschappers blijk van toenemende bewustwording van de etische problemen rond dierproeven. Gaia vindt dat diabetici bijvoorbeeld evengoed als anderen recht hebben op de hoogst mogelijke levenskwaliteit. Wel pleit Gaia ervoor dat gezocht wordt naar andere bronnen van insuline, dat nu uit de pancreas van geslachte varkens en runderen gehaald wordt.

Ten slotte zijn de leden en sympatizanten van Gaia representatief voor alle geledingen van de samenleving. Gaia slaagt erin de samenleving te doen bewegen in de richting van een grotere bewustwording van de beschermwaardigheid van dieren. Dat heeft intussen geleid tot het wettelijk verbod van straatpaardenkoersen, georganizeerde dierenmishandeling uit sensatiezucht. Dit jaar verbood het parlement ook nog de marktenverkoop van honden en katten. Een morele doorbraak, want voor het eerst in de geschiedenis van ons land krijgt dierenwelzijn voorrang op winstbejag. Vanaf 1 januari 1996 wordt het wettelijk verbod van de marktenverkoop van honden en katten van kracht, een noodzakelijke maatregel. Op markten worden gezelschapsdieren gekocht op een impulsieve, ondoordachte wijze. Deze marktenverkoop, in Nederland al jaren verboden, is één van de grote oorzaken van propvolle asielen, die jaarlijks vele tienduizenden honden en katten opvangen en wegens plaatsgebrek, omdat niemand deze dieren nog wil, gedwongen worden om te funktioneren als opruimingsinstellingen. 30 tot 70 % van de dieren krijgt immers het fatale spuitje.

MICHEL VANDENBOSCH

Michel Vandenbosch is voorzitter van Gaia.

VOOR DIERENRECHTEN Fundamentalisme ? Vandaag aapjes, morgen uw hond ?

DIERENMISHANDELING Gaia pleit voor produktie die vrij is van dierenleed.