FNUIKT DE ECB HET ECONOMISCH HERSTEL?

De Europese Centrale Bank bereidt een renteverhoging voor. De eerste sinds 2000, en de eerste rentewijziging voor Claude Trichet. Schiet euroland op 1 december in zijn eigen voet?

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer. Reacties: visienoels@trends.be

Deze columns worden op de meest diverse plaatsen en op soms exotische uren geschreven. Het is meestal een ontlading als de tekst via internet tegen lichtsnelheid richting Trends vertrekt.

Toen vorige week het moment suprême aanbrak, leek het alsof die ontlading ook letterlijk plaatsvond. De vriendelijke Ardeense hotelbediende liet me zijn computer gebruiken, maar zag het hele hotel in de duisternis verdwijnen toen ik de memory stick in zijn pc stak. Ik schrok er zelf van. Net zoals de hotelbediende, die zich duidelijk afvroeg wat voor explosieve tekst op zo’n minuscuul dingetje stond. Pas toen bleek dat de panne tot Namen reikte, werd ik van alle schuld vrijgepleit.

Ik kan me nu een beetje inleven in de positie van Jean-Claude Trichet. Niet dat de voorzitter van de Europese Centrale Bank geregeld columns doorstuurt vanuit hotels. Maar hij moet zich wél geregeld verdedigen voor zaken waarvoor hij niet verantwoordelijk is. Vooral het verwijt dat de ECB de economische groei belemmert, moet pijn doen.

Leest ook Trichet Trends? Die verwijten zullen nu opnieuw de kop opsteken. Het is alsof ze bij de ECB de column van 6 oktober 2005 hebben gelezen (“Ook de ECB moet opletten voor zeepbellen”), waarin ik pleitte voor een renteverhoging. De voorzitter van de ECB, Jean-Claude Trichet, heeft vorige week gezegd dat een renteverhoging nakend is. Dat zou betekenen dat er op 1 december een kwartje wordt bijgedaan en de kortetermijnrente in euroland stijgt van 2 % naar 2,25 %.

Belgiës bekendste econoom in het buitenland, professor Paul De Grauwe van de KU Leuven, merkte in een knap artikel in de Financial Times op dat ze in Frankfurt rare bochten aan het maken zijn. De bankiers daar slaan nu plots alarm over inflatiegevaar, terwijl diezelfde inflatie in de jongste maandrapporten van de ECB nog werd gerelativeerd. De linkergrafiek op het dashboard van de ECB bevestigt inderdaad dat de inflatie nauwelijks boven 2 % uitkomt. Het is genoeg dat de olieprijzen op dit (hoge) niveau stabiliseren, en de inflatie in euroland daalt op een jaar tijd tot 1,5 %.

Het is dus even ongeloofwaardig om de noodzaak van een renteverhoging te rechtvaardigen met inflatiegevaar als de oorlog in Irak met de aanwezigheid van massavernietigingswapens. De ECB zou beter de echte reden aanhalen. Op het dashboard van de ECB knippert immers steeds sterker een rood lampje: er wordt te veel geld gecreëerd (zie rechtergrafiek). Deze ontsporing is zo groot dat ze niet kan worden ontkracht door allerlei meetproblemen inherent aan de geldhoeveelheid. Nu is het verband tussen de groei van de geldhoeveelheid en toekomstige inflatie erg vaag. Het is dus ongeloofwaardig van de ECB om net dit in te roepen als extra argument voor haar inflatievrees.

Wat echter wél zeker is, is dat deze excessieve groei tot assetinflatie heeft geleid. Ook dat schreven we al op 6 oktober, wat zich weerspiegelt in sterk stijgende huizenprijzen en allerlei financieel gedreven bedrijfstransacties (fusies & overnames) op de beurzen. De centrale bankiers in Frankfurt maken zich daar wel terecht zorgen over. Een te losse kredietpolitiek kan uit de hand lopen en tot bankproblemen leiden. Vooral de Spaanse banken lopen uit de pas door veel krediet- en hypothecaire risico’s. De ECB is echter slecht gewapend om een probleem in de banksector op te lossen. Voorkomen is dus beter dan genezen. Het zou dan ook beter zijn om de kredietvoorwaarden te laten verstrengen in de diverse landen. De ECB vreest echter terecht voor een gebrek aan discipline. En dus is een renteverhoging de enige manier om iedereen wakker te schudden en in de pas te laten lopen.

Rentegeweer opnieuw laden. Maar misschien kunnen ook de tegenstanders van een monetaire benadering (te hoge geldgroei) zich wel verzoenen met die strategie. Geen enkel investeringsplan zal worden herzien wegens een kwart procent meer rente. Maar in de toekomst zal de Europese economie wellicht opnieuw vertragen. Op dat moment is het voor de ECB comfortabeler om de rente te laten dalen vanaf een niveau van, bijvoorbeeld, 2,5 % in plaats van 2 %. De nulgrens voor de kortetermijnrente was zelfs voor de Amerikaanse centrale bank bijna realiteit enkele jaren geleden.

Volgens de Taylor-regel bevindt het evenwichtsniveau voor de kortetermijnrente in euroland zich vandaag rond 2,9 %. Trichet heeft dus ook een academisch argument om zijn strategie kracht bij te zetten.

Een hogere rente zal misschien zelfs goed zijn voor een deel van de economie: zo komen verzekeraars in de problemen als de rente te laag staat; en voor gepensioneerden betekent een hogere rente meer koopkracht van hun spaargeld. En een stijgende rente kan er ook op wijzen dat de Europese economie stilaan uit de intensive care mag.

Maar of dat voor langere tijd zal zijn, hangt helemaal af van andere dingen. Structurele maatregelen in de arbeidsmarkt, lagere belastingen en minder overheid zijn de echte remedie voor de Europese ziekte. Alleen is het eenvoudiger om Trichet met de vinger te wijzen.

Geert Noels