Thierry Viérin en Johanna Van Herreweghen, respectievelijk partner en senior associate bij het advocatenbureau Osborne Clarke, zien een ‘on demand economy‘ ontstaan. Maar dat betekent niet dat de arbeidswetgeving drastisch moet worden aangepast. Thierry Viérin: “Vroeger waren zelfstandigen vooral vrije beroepers, vaklui. Nu zien we een nieuwe groep van zelfstandigen. Mensen die geen specifieke expertise hebben opgebouwd, maar wel bijvoorbeeld een wagen hebben en die via de taxidienst Uber ‘on demand’ gebruiken. Het probleem is dat de sociale wetgeving zich slechts traag aanpast. Er is nog altijd een apart statuut voor werknemers, zelfstandigen en ambtenaren. Is er geen nieuw model nodig?”
De advocaten merken dat een aantal landen al flexibele arbeidsregels hebben die inspelen op de nieuwe realiteit. Groot-Brittannië kent bijvoorbeeld ‘zero hour contracts‘. Dat is een arbeidscontract, maar zonder een gegarandeerd aantal te presteren uren. “In België ligt dat moeilijker omdat een deeltijdse arbeidsovereenkomst een derde van de voltijdse arbeidstijd moet garanderen aan de werknemer”, zegt Johanna Van Herreweghen. “Dat kun je oplossen met een deeltijds arbeidscontract met variabele uurrooster, maar dat vergt veel administratie. Bovendien is de wetgeving over feestdagen, vakantiedagen en vakantiegeld dan erg omslachtig.”
“Met zulke zero hour contracts kan je ook bij verschillende werkgevers tegelijk aan de slag”, vult Viérin aan. “Dat zou bij ons ook moeten kunnen. Voor de dagen dat iemand niet werkt, moet hij dan ook stempelgeld krijgen. Maar dat ligt moeilijk bij de vakbonden. Je kan die mensen ook meer sociale rechten geven dan gewone zelfstandigen. Ik zie wel iets in een hybride statuut tussen zelfstandige en werknemer. Moeilijk in te voeren, maar wie dacht een paar jaar geleden dat de wettelijke pensioenleeftijd in België zou worden opgetrokken tot 67 jaar?”
Denis Pennel is directeur-generaal van de Ciett, de wereldconfederatie van interimkantoren en de auteur van Travailler pour soi. Quel avenir pour le travail à l’heure de la révolution individualiste? Pennet ziet het belang van het vaste arbeidscontract en het vaste loon afnemen. “De vaste tewerkstelling volgens een loonstelsel beantwoordde lange tijd aan een behoefte, met name die van de gestandaardiseerde massaproductie. Die behoefte is achterhaald en het contract van onbepaalde duur is niet langer aangepast aan de nieuwe economische realiteit. Bovendien heeft de technologie de aard van de arbeid drastisch veranderd.” Pennel voorspelt een polarisering van de arbeidsmarkt, die vooral sectoren met veel routinewerk overhoop zal halen. “Het sociale model op basis van vast loon staat op instorten.”
Jan Denys, arbeidsmarktspecialist bij Randstad, betwist de stelling dat het klassieke arbeidscontract ten dode opgeschreven is. “In België steeg het aantal zelfstandigen zonder personeel de voorbije tien jaar amper: van 8,2 naar 9,2 procent. In de Europese Unie bleef het aandeel zelfs stabiel op 10 procent. Arbeidscontracten zijn dus helemaal niet achterhaald. Ik zie geen grote veranderingen op de arbeidsmarkt. Internationaal is het klassieke arbeidscontract zelfs in opmars.” Maar wat dan met de nieuwe zelfstandigen, die als taxichauffeur voor Uber werken of kamers verhuren voor Airbnb? Of mensen die noodgedwongen als zelfstandige werken, laagbetaalde jobs in de horeca bijvoorbeeld? “De zelfstandige taxichauffeurs van Uber doen dat vaak in bijberoep”, benadrukt Denys. “Trouwens, het aantal vacatures neemt weer toe. Deze verkapte zelfstandigen zullen snel opnieuw werknemer worden.”
Denys wijst er ten slotte op dat het Uber-model onder zware druk staat. In juni besliste een Californische rechter dat de chauffeurs van Uber werknemers moeten zijn en geen zelfstandigen. De zaak was aangespannen door een voormalige chauffeur die moest opdraaien voor operationele kosten, zoals wasbeurten en verzekeringen. Volgens de California Labor Commissioner is Uber “betrokken bij elk aspect van het werk” en is het meer dan een technologiebedrijf dat chauffeurs en klanten aan elkaar koppelt.
‘Ik zie wel iets in een hybride statuut tussen zelfstandige en werknemer’ THIERRY VIÉRIN EN JOHANNA VAN HERREWEGHEN Osborne Clarke
‘Het model op basis van vast loon staat op instorten’ DENIS PENNEL Ciett
‘Arbeids- contracten zijn helemaal niet voorbijgestreefd’ JAN DENYS Randstad
