‘Euroclear dreigt zijn geloofwaardigheid te verliezen’: gewrongen tussen Poetin en Europa met 191 miljard aan Russisch geld

Het Belgische bedrijf Euroclear beheert voor 191 miljard euro aan geblokkeerde Russische activa. Die hebben vorig jaar miljarden euro’s aan intresten opgeleverd. Dat geld belooft Europa te gebruiken voor de aankoop van militair materieel voor Oekraïne. Twee financieel experts ontleden de scenario’s en de mogelijke gevolgen.

Te midden van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland kijken politici steeds vaker in de richting van het Belgische Euroclear. De financiëledienstverlener, gespecialiseerd in effectentransacties, heeft voor 191 miljard euro aan Russische gelden, die sinds de oorlog in Oekraïne zijn bevroren. Het grootste deel daarvan zijn obligaties en aandelen die in het bezit zijn van de Russische centrale bank.

Europees Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen heeft vorige week woensdag beloofd dat Europa de intresten op Russisch kapitaal zal gebruiken om militair materieel voor Oekraïne aan te kopen. Alleen is dat zowel vanuit juridisch, financieel als diplomatiek oogpunt een bijzonder gevoelige kwestie.

Dat meer middelen voor Oekraïne prangend zijn in de oorlog met Rusland, staat buiten kijf. Maar de beloofde oplossing van de Europese Commissie brengt ook andere, verregaande risico’s mee.

Dit staat op het spel

Euroclear is tot meer dan honderd rechtszaken veroordeeld in Rusland en leidt daarin ernstige financiële verliezen, zei CEO Lieve Mostrey dinsdag in Terzake. Het bedrijf telt zo’n 3.000 medewerkers in België. De hele wereld kijkt mee naar de kwestie rond de bevroren Russische tegoeden. Sommige scenario’s brengen de geloofwaardigheid van Euroclear ernstige schade toe.

‘Dit zal tot rechtszaken leiden en daarmee komt niet alleen Euroclear in het vizier, maar ook ons land’

Herman Matthijs, professor VUB en UGent

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) vreest ook voor de stabiliteit van ons financieel systeem, waarschuwde het in december, aldus Bloomberg. En als de oorlog in Oekraïne ooit richting een diplomatieke oplossing evolueert, kan de kwestie tot problemen leiden in de onderhandelingen.

Twee financieel experts bepreken de haalbaarheid van de verschillende scenario’s voor steun aan Oekraïne.

1. Retroactieve intresten en vennootschapsbelasting: 5,5 miljard euro

In 2023 behaalde Euroclear 4,4 miljard euro aan intresten. Daarbovenop inde de Belgische staat vorig jaar zo’n 1,1 miljard euro aan vennootschapsbelasting. Uit Oekraïne klinkt de vraag steeds luider om dat geld rechtstreeks te gebruiken voor militaire steun. “Dankzij de hoge rentevoet van de ECB hebben die Russische gelden veel opgeleverd”, legt Patrick Claerhout, financieel expert bij Trends, uit. “Het is alleen juridisch moeilijk retroactief intresten uit het verleden in te zetten. Het is niet zo eenvoudig om te stellen dat de intresten Euroclear toekomen. Het Russische geld is bevroren, waardoor Euroclear alleen feitelijk de intresten ontvangt.”

“Dit zal tot rechtszaken leiden en daarmee komt niet alleen Euroclear in het vizier, maar ook ons land”, aldus Herman Matthijs, professor openbare financiën aan de VUB en UGent. “Euroclear dreigt juridisch nog meer in de problemen te komen en ook ons land kan mee verantwoordelijk worden gesteld.”

Door de spanningen om de Russische activa, viseert de Russische president Vladimir Poetin ons land meer. Zo stelde hij onlangs dat de internationale erkenning van de Belgische onafhankelijkheid te danken is aan de houding van Rusland destijds. Die uitspraak is volgens historici erg kort door de bocht.

“Hoezeer we Rusland ook economisch sanctioneren, het is niet zo eenvoudig om zomaar rechtspraak naast ons neer te leggen in een internationale context”, weet Matthijs. “Euroclear riskeert bovendien zijn geloofwaardigheid te verliezen. Andere landen kijken met argusogen naar de manier waarop het bedrijf deze zaak afhandelt.”

Matthijs stelt wel dat de “minst gevoelige steun” aan Oekraïne zou komen van de 25 procent aan vennootschapsbelasting die Euroclear betaalt aan ons land. Premier Alexander De Croo kondigde vorige week donderdag aan dat het geld dit jaar al zal worden besteed. 200 miljoen euro wordt alvast vrijgemaakt voor de aankoop van munitie.

2. Toekomstige intresten en vennootschapsbelasting: meer dan 4 miljard euro per jaar

Een retroactieve oplossing is dus risicovol. Er is nog een andere manier waarop Europa zijn belofte kan waarmaken. Euroclear verwacht dat de intresten van de Russische activa de komende jaren zo’n 4 miljard euro opbrengen, los van de 25 procent aan vennootschapsbelasting.

‘Als we Rusland rechtstreeks geld afnemen, kunnen ook andere landen, zoals China, het vertrouwen in internationale systemen verliezen ‘

Herman Matthijs, professor VUB en UGent

Het Kremlin liet eerder al verstaan dat het elke manier veroordeelt waarop de Russische tegoeden worden gebruikt voor steun aan Oekraïne. Dat is een te verwachten reactie, maar als er vooraf een politieke beslissing genomen wordt op Europees niveau, is dat heel ander signaal dan wanneer de tegoeden zomaar worden afgenomen, zegt Patrick Claerhout.

Ook Euroclear is voorstander van dit scenario, omdat het dan de intresten kan gebruiken als kapitaalbuffer tegen de rechtszaken in Rusland, legde CEO Lieve Mostrey uit.

3. Russische activa, liquide of als onderpand voor leningen: tot 191 miljard euro

Geregeld klinken ook stemmen om verder te gaan dan alleen de intresten en aan de slag te gaan met de Russische tegoeden. De Amerikaanse minister van Financiën Janet Yellen, zei in februari aan Reuters dat de Verenigde Staten die optie onderzoeken. De VS zouden daarnaast de tegoeden als onderpand kunnen gebruiken om leningen aan te gaan ten voordele van Oekraïne.

“Het gaat in beide gevallen om Russisch geld dat afgenomen zou worden”, benadrukt Herman Matthijs. “Door zulke acties kunnen ook andere landen, zoals China, het vertrouwen in internationale systemen verliezen. De BRICS-landen werken nu al aan een eigen alternatief voor hun financiering.”

‘Het zal moeilijker zijn voor Oekraïne om zijn grondgebied terug te eisen als er eerst miljarden aan Russisch kapitaal zijn afgenomen’

Herman Matthijs, professor VUB en UGent

Verder kijkt de professor ook naar de gevolgen in het geval een diplomatieke oplossing ter sprake komt. “Rusland zit momenteel in een oorlogseconomie en kan de oorlog langer volhouden dan Oekraïne. Tegelijk zien we dat de steun vanuit het westen steeds moeilijker ligt. We moeten er rekening mee houden dat Oekraïne ooit met Poetin aan de onderhandelingstafel zal moeten zitten. Het zal moeilijker zijn voor Oekraïne om zijn grondgebied terug te eisen als er eerst miljarden aan Russisch kapitaal zijn afgenomen.”

Versnelling hoger

Europa wil dat zijn defensie-industrie een versnelling hoger schakelt. “Het risico op oorlog moet niet overdreven worden, maar we moeten er wel op voorbereid zijn”, stelde Von der Leyen in haar toespraak in het Europees Parlement.

In de komende weken moet de Europese Commissie met een defensieplan komen en dan zal ook meer bekend worden over de manier waarop de Russische tegoeden worden gebruikt voor de aankoop van militair materieel.

Lees ook: