Elke subsidie is een belasting

Het is weer tijd voor de belastingbrief. Hij leest steeds meer als een middeleeuws charter waarin de voorrechten en heerlijkheden van een aantal gildes worden beschreven. De gilde der beveiligingsexperts heeft verkregen dat de installatie van een alarminstallatie recht geeft op een belastingaftrek. Het broederschap der zonnepaneleninstallateurs heeft een vergelijkbaar voordeel bekomen en ook degenen die oplaadpunten voor elektrische wagens bouwen, kunnen langs de kassa passeren.

De belastingbetaler heeft misschien de illusie dat hij rechtstreeks van een gunst geniet, het echte voordeel komt toe aan de belangengroep. Omdat ze weten dat de burgers over een fiscaal voordeel beschikken, kunnen ze hun prijzen hoger zetten dan ze zonder belastingaftrek zouden zijn. Belastingaftrekken zijn een indirecte steun aan de verkopers en installateurs van onder meer zonnepanelen, oplaadpalen en alarminstallaties, maar ook vastgoedkantoren, bouwfirma’s en projectontwikkelaars.

Subsidies zijn rechtstreekse financiële steun. Lokaal, Vlaams en Europees gaat het over een gigantische waaier: onder meer voor ecologische projecten, peterschapsprojecten, brugprojecten economieonderwijs, groendaken, dakisolatie, muurisolatie, warmtepompen, erfgoed, journalistiek, leesbevordering, hobbyverenigingen, internationale kunstinitiatieven, circuskunsten, amateurkunsten, participatiebevorderende kansengroepen, innovatieadvies, opera, toneel, muziek, toerisme, tax shelters voor de film en last but not least de gigantische Europese subsidies voor landbouw.

De overheid kent vooral subsidies toe om het gedrag van burgers en bedrijven te sturen. Het is maar de vraag of de overheid altijd het best geplaatst is om dat te doen. Wie meent een alarminstallatie nodig te hebben, kan zelf de afweging maken en berekenen of de kosten van de installatie opwegen tegen de baten van een vermeden inbraak. Wie berekent dat hij door de isolatie van muren kan besparen op zijn energiefactuur, heeft perfect de vrijheid om dat ook te doen. De keuze voor subsidies is niet alleen vaak arbitrair, het is in het beste geval een paternalistische manier om het gedrag van mensen te sturen en in het slechtste geval een poging om belangengroepen te bedienen met belastinggeld.

Waarom wordt een operabezoeker — zoals ikzelf — gesubsidieerd en een bezoeker van een metalconcert — zoals ikzelf — niet? Waarom zijn er subsidies voor een avondje toneel en niet voor een avondje op restaurant onder vrienden? Waarom krijg ik een subsidie voor de aankoop van een elektrische auto en de laadpaal, maar niet voor de aankoop van een fiets en de sportdrank. Waarom krijgen de Europese groenten uit mijn supermarkt subsidies en die uit Afrika of Latijns-Amerika niet?

Subsidies zijn niet gratis. Ze worden betaald met belastinggeld. Maar al te vaak zijn subsidies een bewijs dat special interests, belangengroepen, lobbyisten en mediagenieke kiezers erin slagen hun belangen of projecten onder de politieke aandacht te krijgen. Zij zijn goed georganiseerd en hebben bovendien makkelijke toegang tot media, politici en partijhoofdkwartieren. De grote groep burgers en bedrijven die door hun belastingen de facto de subsidies financieren, zijn misschien talrijker, maar veel minder goed georganiseerd.

Subsidies zijn bovendien vrij duur. Elke subsidie vereist een apart aanvraagformulier, een administratie die de aanvragen opvolgt, een commissie die een oordeel velt en ten slotte nog een administratie die alle toekenningen opvolgt en controleert. Allicht is het dan ook efficiënter om de meeste specifieke subsidies te vervangen door een subsidie voor elke burger en elk bedrijf afzonderlijk. Het zou niet alleen de belastingdruk verlagen, burgers en bedrijven zouden vanaf dan vooral zelf kunnen beslissen waaraan ze het geld geven. Een alarminstallatie, een laadpaal voor elektrische wagens, een toneelvoorstelling, een groendak, een etentje op restaurant, een fles wijn, een avondje opera of een avondje Metallica. Eerder dan de overheid te laten bepalen waar de mensen geld aan horen te geven, kunnen de mensen dat allicht beter zelf. Dit soort subsidie is spijtig genoeg al een tijd geleden in de nevelen der economische geschiedenis verdwenen. Ze stond bekend onder de naam ‘belastingverlaging’.

De auteur is hoofdeconoom bij BNP Paribas Fortis.

PETER DE KEYZER

Het is efficiënter om de specifieke subsidies te vervangen door een subsidie voor elke burger en elk bedrijf afzonderlijk: belastingverlaging.