Voor zover ik weet, hebben we nog altijd geen regering. We waren altijd al een surrealistisch land, maar we zullen weldra in de handboekjes politicologie staan. Ons onvermogen om een regering te vormen, is uiterst vreemd. Vergelijk wat hier gebeurt maar even met de vervalste presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten in november 2000. In januari 2001 legde George Bush gewoon de eed af.
Politiek is het spel om de macht. Het draait rond één grote centrale vraag: wie krijgt wat en wanneer? Dat is trouwens ook wat de politici zelf verklaren: onze partij wil het grootst mogelijke deel van haar programma realiseren. Lees: zij wil aan die doelgroepen (die meestal samenvallen met haar kiezers) zo veel en zo snel mogelijk allerlei voordelen geven en van diezelfde doelgroepen zo weinig mogelijk afpakken. In een democratie gaat men ervan uit dat binnen bepaalde spelregels, zoals vrije verkiezingen, dit soort aanpak zorgt voor stabiele, leefbare maatschappijen. In een democratie wordt er over die macht onderhandeld. En dus wordt er geruild. Op papier worden uiteraard programmapunten geruild. Een item dat voor mij niet zo belangrijk is, maar voor jou wel, wordt geruild met een item dat voor mij wél belangrijk is maar voor jou niet zo zwaar weegt. Elke partij moet ‘scoren’, heet dat in het jargon.
In werkelijkheid loopt het uiteraard anders. Men ruilt programmapunten, maar tegelijkertijd ook postjes, invloedssferen, status, prestige. En alle partijen spelen het spel graag mee. Als ik minister van Binnenlandse Zaken word, kan ik dat punt van mijn programma er gemakkelijk doorduwen en kom ik veel op tv, vooral als er weer een ramp is. Of: als ik minister van Justitie word, dan kan ik dat andere punt wel tegenhouden. Postjes zijn belangrijk, postjes zijn de olie van de politieke machine. Die kun je altijd ruilen.
Maar de allerbelangrijkste spelregel van de politiek is een sociologische regel: wij zullen de basisregels van het spel eerbiedigen. Wij zullen het spel om de macht spelen, wij zullen onderhandelen, wij zullen ruilen. Stel je voor dat je bridge zou spelen en een van de vier kaarters zegt: ik speel wel mee, maar ik wil zo veel mogelijk verliezen. Dan kan er echt niet meer gespeeld worden. En dus dreigen we nu de handboekjes politieke wetenschappen te halen. Waarom? Omdat het steeds duidelijker wordt dat minstens één partij (de N-VA om ze niet te noemen) het spel al lang niet meer meespeelt. Ze lonkt niet naar de macht in België. Ze lonkt naar iets anders. Op zich is dat geen probleem. Als er vijf mensen willen bridgen, en eentje zegt ‘ik speel liever schaak’, dan kaarten de vier anderen en kan de vijfde tegen zichzelf schaken. Maar het ziet er steeds meer naar uit dat niemand voldoende machtshongerig is om het dan maar zonder de N-VA te proberen. Er zijn gewoonweg te weinig kaarters die bridge willen spelen. Ze missen een ‘vierde man’. Iedereen lonkt naar domino, schaak, kleurenwiezen of een boek lezen.
Politiek is veel meer sociologie dan economie. Tot spijt van wie het benijdt. Er bestaat zoiets als ‘sociologische normen’. Dat zijn de niet-wettelijke afspraken die we met elkaar maken, zoals: ik loop niet in badpak rond op een trouwfeest en draag geen maatpak op het strand. Provocerende kunstenaars lachen met die normen, maar zonder die normen werken de dingen niet. Geen wet verbiedt mij in een tearoom alle suikerklontjes in mijn kopje te doen en dat vervolgens onaangeroerd te laten staan omdat het te zoet is. Maar dat doen alleen ‘gestoorden’. Politici die niet hongerig zijn naar de macht zijn ‘gestoord’. Dat zal dus weldra over Bart De Wever worden gezegd. De Wever zelf zal wel eenvoudig stellen dat hij het spel om de macht in een andere context wil spelen. Wat hij fundamenteel wil ruilen, is een volkomen autonoom Vlaanderen met wat historische erfenissen. Maar hij vindt aan de andere kant van de onderhandelingstafel niemand die het spel zo wil spelen. Hij wil bridge, de anderen willen kleurenwiezen. Het gaat dus niet langer om politieke onderhandelingen, maar om een sociologische systeemcrisis. Of we het nu willen of niet, het einde van België komt met de dag dichterbij. Want we vinden onvoldoende spelers om de Belgische kaarten te delen.
Partner-hoogleraar management aan de Vlerick Leuven Gent Management School
MARC BUELENS, Partner-hoogleraar management aan de Vlerick Leuven Gent Management School
De Wever vindt aan de andere kant van de onderhandelingstafel niemand die het spel wil spelen zoals hij dat wil.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier