Eeuwenoud, maar springlevend

Bij lekker eten hoort een mooi servies. Steeds meer topchefs laten gepersonaliseerde designserviezen ontwerpen om hun creaties op te presenteren.

Keramiek is eeuwenoud, maar springlevend. 25.000 jaar voor Christus maakten mensen in Oost-Europa al cultusbeeldjes in keramiek. De techniek verspreidde zich gaandeweg over heel Europa. Ook de traditie om keramiek als servies te gebruiken kent al een hele geschiedenis. In de zevende eeuw begon de productie van geglazuurd aardewerk in de islamitische landen, vanaf de dertiende eeuw gebeurde dat ook in Europa. In de zestiende eeuw maakten de Europeanen kennis met het Chinese porselein.

In het keramiekmuseum van Sèvres, dat is opgericht in 1824, krijgen bezoekers een mooi overzicht van die eeuwenoude traditie. De collectie van het instituut telt maar liefst 300.000 stukken. Er is historische keramiek te zien, naast werk van hedendaagse kunstenaars zoals Louise Bourgeois, Pierre Soulages en Johan Creten. Een beeld van die Belgische kunstenaar, die hoge ogen gooit in de internationale kunstwereld en deze zomer tentoonstelde in het Middelheimmuseum in Antwerpen, staat in de inkomhal. Creten verbleef drie jaar als artist-in-residence in de beroemde ateliers die achter het museum liggen. Om de traditie van het porselein levend te houden en de technieken voortdurend verder te verkennen, nodigt de Manufacture nationale de Sèvres geregeld hedendaagse kunstenaars uit.

In de ateliers worden nog zo’n dertig oude keramiekambachten beoefend. Zo wordt er nog altijd het officiële servies voor de Franse president gemaakt. Daarmee houdt de Manufacture een lange traditie in stand: al in de achttiende eeuw stond het bedrijf onder de bescherming van de Franse koningen. Vermoedelijk zijn de ateliers, die in 1740 in Vincennes zijn opgericht, door toedoen van Madame de Pompadour verhuisd naar Sèvres, vlak bij het koninklijk paleis van Versailles.

Op de tafel

Beroemde koks hechten steeds meer belang aan een bijzonder servies om hun creaties op te presenteren. Zo ontwierp Piet Boon een set voor The Jane van Sergio Herman, en mocht Roos Van de Velde serviezen ontwerpen voor internationale sterrenchefs als Michel Bras en Joan, Josep en Jordi Roca, de drie broers-chefs achter El Celler de Can Roca in Gerona. Bij ons zijn Peter Goossens, Wout Bru en Pascale Naessens, de bestsellerauteur van een reeks kookboeken, op de kar gesprongen. Omdat ze op de markt niet de kleuren en de vormen vond die haar bevielen, klopte Naessens aan bij Serax, de Belgische specialist in interieurobjecten. Zo ontstond Pure, haar eigen servieslijn, die intussen ook bij het publiek een groot succes is.

Het fenomeen past in de trend dat mensen uit zijn op authenticiteit. Daar speelt Serax handig op in. De afgelopen vijf jaar zag het bedrijf de verkoop van tafelgerei stijgen tot een derde van zijn omzet. De verkoop van dat segment groeit elk jaar met zo’n 30 procent.

“Begin 2000 wilden we Serax internationaal op de kaart zetten. Daarom zijn we op zoek gegaan naar designers voor interieurobjecten. We kwamen terecht bij Roos Van de Velde. We hebben haar overtuigd haar borden in een grote oplage door ons te laten produceren. Zo ging de bal aan het rollen. Al gauw lieten verscheidene internationale topkoks hun interesse blijken. En ook het publiek viel voor onze eigentijdse, innovatieve en toegankelijke collecties”, vertellen Frank Lambert en Axel Van den Bossche, die het managementteam van Serax leiden.

Oude technieken

Hoewel Serax industrieel produceert, werkt het voor elke collectie met gespecialiseerde Chinese ateliers. Zo stimuleert Serax hen soms om eeuwenoude productietechnieken nieuw leven in te blazen. “Het servies van Roos Van de Velde is bijvoorbeeld geglazuurd met oude technieken. Dat is zeer arbeidsintensief, en valt bijna niet te kopiëren. Want uiteindelijk zijn de Chinezen nog altijd de meesters van het porselein”, stelt Van den Bossche.

Daarnaast maakt Roos Van de Velde al meer dan dertig jaar serviezen met de hand volgens de oude technische procedés. Ook Piet Stockmans heeft de voorbije decennia als keramist een internationale reputatie opgebouwd. Zijn Studio Pieter Stockmans, die is gevestigd op C-mine in Genk, produceert zijn eigen ambachtelijke porselein. Typisch voor zijn werk is de fragiliteit en de doorzichtigheid van het materiaal, en de afwerking met een blauw of grijs randje. Stockmans heeft ook zijn shop gevestigd op C-mine. Sinds 2009 heeft zijn dochter Widukind de dagelijkse leiding van de studio overgenomen.

Vierhonderd kleuren

Keramiek krijgt eind deze maand een vooraanstaande plaats tijdens Countryside+, de beurs over landelijk leven in Flanders Expo in Gent, die dit jaar haar twintigste — en dus porseleinen — verjaardag viert. Ook in de galerie van Isabelle de Borchgrave in Brussel krijgt keramiek een voorname plaats. De Belgische papierkunstenares nodigde Christiane Perrochon, een internationaal gewaardeerde Zwitserse keramiste, uit om er haar werk tentoon te stellen.

Met haar man, dochter en drie assistentes maakt Perrochon elk stuk met de hand volgens eeuwenoude technieken uit China en Japan. Vooral haar procedé om de stukken te glazuren spreekt tot de verbeelding, want het vergt vakmanschap om in te schatten hoe een glazuur zich ontwikkelt tijdens het bakproces.

De bezoekers kunnen er hun eigen servies samenstellen. Elke reeks is beschikbaar in vierhonderd kleuren die het Toscaanse landschap evoceren. Elk stuk is genummerd, om achteraf stukken bij te kunnen bestellen.

Countryside+ loopt van 30 oktober tot 2 november in Flanders Expo Gent, www.countryside.be.

Terres de Toscane loopt van 14 november tot 10 december in de galerie van Isabelle de Borchgrave in Brussel, www.isabelledeborchgrave.com.

ELIEN HAENTJENS

“Uiteindelijk zijn de Chinezen nog altijd de meesters van het porselein”