EENDJES VOEREN

De grijze golf komt eraan

In de volgende eeuw wordt alles groter : enorme parkeerborden, reusachtige haaietanden op het wegdek, verkeerslichten met de doorsnede van een karrewiel, reclamepanelen met de afmetingen van een voetbalveld. Radiosignalen, autotoeters en kerkklokken gaan luider klinken dan een jumbojet op een te korte startbaan. Het leven wordt stroperig : treinen stoppen langer in de stations, verkeerslichten blijven langer op groen, roltrappen stijgen met slakkensnelheid.

In de volgende eeuw slaat de veroudering van de Belgische bevolking immers in volle omvang toe ; het openbaar leven zal zich aanpassen aan kippigheid, hardhorendheid en oude botten. Een grijze golf rolt dan over België.

Het wordt een stuk minder crimineel, want ouderen plegen minder misdrijven. Hoewel : als door de vooruitgang van de medische wetenschap oude harten blijven kloppen als een tienerhart op de eerste warme lentedag, dan houden we misschien de crime passionnel op het huidige niveau.

Wél erger wordt het met de verkeersovertredingen : het verkeer wordt gevaarlijker. In een recente New York Times las ik een interview met een politiecommissaris uit Florida, een Amerikaanse staat die vol gouden-leeftijdgenoten zit en de vooruitgeworpen schaduw vormt van België in de volgende eeuw. Hij verzuchtte dat het rijgedrag van bejaarde chauffeurs net zo gevaarlijk is als dat van tieners op de eerste warme lentedag.

PETER PAN.

De vergrijzing van de bevolking bepaalt de kleur van de samenleving. Door de vergrijzing verschuift ook het uitzicht van de verzorgingsstaat. In de plaats van kinderbijslag en werkloosheid komen vooral ziektekosten en bejaardenhuizen. De twijfels over de betaalbaarheid van de oude verzorgingsstaat worden in de volgende eeuw alleen maar groter. De allergrootste zorg is natuurlijk het pensioen : kan de steeds kleiner wordende actieve bevolking de steeds groter wordende groep gepensioneerden onderhouden ?

Regeringen rekenen meestal op forse economische groei om dit allemaal een beetje binnen de perken te houden. Als de economie hard groeit, komen er vanzelf veel belastingen en premies binnen en dat houdt de pensioenen straks betaalbaar. Maar hier rekent de overheid zich te snel rijk.

Wie herinnert zich niet uit zijn jeugd het moment dat Peter Pan sterretjes uit het elfje Tinkelbel kneep om zijn vriendjes te laten vliegen ? Rekenen op de zegeningen van de economische groei in de volgende eeuw is hopen dat Peter Pan met zijn elfje langskomt.

Er zijn genoeg redenen om met enige zekerheid te voorspellen dat de economische groei straks vooral minder wordt. Als oude mensen het straatbeeld domineren, bepalen zij ook de economische groei. Een oude samenleving groeit niet hard.

WOLLEN TRUIEN.

Om te beginnen mogen we geen groei verwachten van de bestedingen van oude consumenten. Bejaarden besteden veel minder dan jongeren. Ze eten in elk geval een stuk minder. Dit betekent dat heel wat bedrijfstakken (voeding, maar ook kleding, auto’s,…) zullen inkrimpen.

Bejaarden consumeren wel meer elektriciteit, gas en warme wollen truien. Ze hebben het meestal koud en daarom gaat de verwarming hoger, wordt de elektrische deken pas in juni uit de stekker getrokken en kan een extra wolletje geen kwaad. Ze slapen ook minder en dus zullen ze, ‘s avonds bij het potje scrabble of ‘s ochtends bij het rechtop in bed zitten, meer elektriciteit verbruiken. Van de energiesector mogen we echter geen grootse toename van de arbeidsproductiviteit en dus economische groei verwachten. De sector van de wollen truien is evenmin maatgevend voor de economie.

Ouderen consumeren wél meer diensten : lichaamsverzorging, gezondheidszorg, reparaties, openbaar vervoer. De trend van een steeds groter wordende dienstensector gaat in de volgende eeuw dus nog krachtiger door. Het is bekend dat van de dienstensector weinig extra groei te verwachten valt. Zelfs als de bejaardenverzorgster twee oudjes tegelijk in het bad zou zetten, moet zij ze toch nog allebei apart wassen. Er zijn geen schaalvoordelen te halen in het wassen van bejaarden.

OP DE BANK.

Groei komt ook van nieuw ondernemerschap en gedurfde investeringen, maar het zijn toch meestal jongeren die zich melden voor de economische bungee jumping. Groei komt van investeringen in kennis en vaardigheid, maar ook hier moeten we het van de jeugd hebben. Noch van de kant van de bestedingen, noch van de kant van de ondernemers zijn aanwijzingen te vinden voor een hogere groei in de volgende eeuw.

Veeleer valt te verwachten dat de groei vertraagt. Het wordt een economie van eendjes voeren. Het wordt een samenleving van vooral heel oude dametjes met blauwgrijze haren, zittend op de bank en kijkend naar de ondergaande zon. Misschien denkt ze nog aan haar man die al tien jaar dood is, glimlacht ze als ze zich die zwoele zomernacht herinnert. Dan hoort ze de torenklok keihard slaan. Langs een reusachtig reclamebord voor huidverstrakkende crème loopt ze terug naar het verzorgingsdorp, en wordt gelukkig nét niet overreden door ouwe kippige Jan in zijn Volvo.

JULES THEEUWES

Dr. Jules Theeuwes is hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Leiden.