‘Een vriend van Mobutu’ (zo fluisteren de ‘experts’)

Voormalig VRT-journalist Walter Geerts zou ‘dicht bij Mobutu’ gestaan hebben. Zijn boek over de Zaïrese dictator is nochtans minder gekleurd dan wat door Belgische media doorgaans over onze voormalige kolonie geserveerd wordt.

Walter Geerts, Mobutu – De man van Kamanyola. Davidsfonds, 230 blz., 22,50 euro.

De armen hebben geen stromend water. Ze moeten de baan ontruimen wanneer de president en oud-rebellenleiders voorbij scheuren in glimmende autocolonnes onder bescherming van gewapende wachten.” Neen, het gaat niet over Mobutu, dit is een passage uit een recent verslag van de Reuters-correspondent in Kinshasa. Vandaag, 45 jaar na de onafhankelijkheid van Congo, lijkt weinig veranderd. In Mobutu – De man van Kamanyola brengt voormalig VRT-journalist Walter Geerts verslag uit over de Mobutu-jaren. “Hij was geen Amin Dada, geen Milton Obote, geen Robert Mugabe, geen Jean-Bedel Bokassa. Hij kon onbarmhartig zijn, maar hij heeft geen genocides gepleegd,” concludeert Geerts. Wie deze stelling verdedigt, maakt zich verdacht in de ogen van zelfgeproclameerde Zaïre/Congo-experts.

Anders dan de ‘experts’, is Walter Geerts geboren en getogen in de voormalige kolonie. In Groot-Brittannië of Frankrijk zou dat voor een journalist een pluspunt zijn. Om met kennis van de cultuur en van het terrein de gebeurtenissen te kunnen duiden en in een breder kader te plaatsen. Want dat is precies wat Geerts doet: objectiviteit – of juister, neutraliteit – nastreven. Maar in België wordt Geerts, precies omwille van zijn verbondenheid met Congo, verdacht gemaakt: hij zou een mobutist geweest zijn.

Geerts probeerde de evolutie van de Congolese elite na de onafhankelijkheid op 30 juni 1960 aan de tv-kijkers begrijpelijk te maken door zoveel mogelijk de feiten te laten spreken. Dat hij zich daarbij eerst op de golflengte van zijn gesprekspartners – de Bantu-golflengte – probeerde te tillen, meer in het bijzonder tijdens gesprekken met Mobutu, moest wel in de ogen van de ‘experts’ verkeerd zijn. Het betekent niet dat Geerts meegaand was, maar in een land waar waarheid en roddel moeilijk uit elkaar te halen zijn, was zijn terreinkennis een houvast.

Typisch is de reactie van Geerts wanneer Mobutu op 24 april 1990 het einde aankondigt van zijn totalitair regime: u herinnert zich wellicht de televisiebeelden, toen de dictator een traan wegpinkte en zich ‘ excusez mon émotion‘ liet ontvallen. Bij ons kon dat alleen bespottelijke komedie zijn, maar Geerts was overtuigd dat het Mobutu menens was. De Belgische politiek heeft toen de kans gemist om Mobutu op z’n woord te nemen. Het resultaat van de daaropvolgende mislukte democratiseringsbeweging in de jaren negentig is bekend: vier miljoen doden en de passage hierboven van de Reuters-verslaggever over Joseph Kabila.

Erik Bruyland