Een voorbeeld voor ondernemers

Met de verkoop van Icos Vision Systems aan het Amerikaanse KLA-Tencor sluit Jos Verjans een hoofdstuk af. Verjans was niet echt de stichter van Icos. Dat was vooral professor André Oosterlinck van het laboratorium voor elektronische beeldverwerking van de KU Leuven, in 1982. Maar het was wel Jos Verjans die Icos op de wereldkaart zette, met nu 60 tot 70 procent van zijn markt.

André Oosterlinck, nu ere-rector, haalde Verjans in 1984 weg bij Agfa-Gevaert, waar hij verantwoordelijk was voor de optische controle van fotofilm. “Gans de uitbouw is onder zijn leiding gebeurd”, zegt Oosterlinck, die een algoritme had ontwikkeld om chromosomen te klassificeren en dat via Icos wou toepassen op andere terreinen. Jos Verjans, die nog onder Imec-stichter Roger Van Overstraeten had gedoctoreerd, richtte Icos naar inspectie in de micro-elektronica. Pas in 1989, toen het bedrijf na zes jaar verlies voor het eerst winst maakte, werd hij zelf aandeelhouder via een leveraged buyout van 5 miljoen euro.

Jos Verjans, uit Bilzen, is van bescheiden komaf. Zijn vader was arbeider, zijn moeder huisvrouw. De managers van Icos konden samen maar ongeveer 500.000 euro aan kapitaal inbrengen. De leninglast was enorm.

Het was de tijd van de oprichting van Mietec en van fiscaalvriendelijke T-zones voor technologiebedrijven zoals Icos. Halfgeleiders waren veelbelovend, maar de chipindustrie zat in Azië of de VS. “Als klein Vlaams bedrijf met je rugzak de wereld intrekken en overal bij die halfgeleiderreuzen gaan aankloppen, je moet het maar doen,” zegt Martin Hinoul, die de pioniers van Icos in die periode wel eens in Californië ontmoette, waar hij Belgisch technologieattaché was.

Halfgeleiders zijn cyclisch en kenden grote crisissen in onder meer 1996, 1998 en 2000-2002. Snel schakelen tussen krimpen en uitbreiden was essentieel om te overleven. Al van in 1985-1986 besteedden de Haasrodenaars veel werk uit. Het weerbarstige Vlaamse arbeidskader was een structurele handicap. Verjans vermeed functies in patronale organisaties, maar als hij naar buiten kwam, was het over ondernemerschap en personeelsbeleid. In 1997, toen Icos ‘Onderneming van het Jaar’ werd en naar Nasdaq trok, pleitte hij tégen de loonstop. Hij was een groot voorstander van personeelsaandelen. Na 1989 maakte hij meer dan vijftig medewerkers aandeelhouder van zijn bedrijf.

“Hij is een ondernemer pur sang, maar ook een manager. Hij vertrok met Icos als een speedboat en bouwde het op tot een oceaancruiser”, zegt Johan Van den Bossche (SO2), die Jos Verjans zeven jaar in zijn raad van bestuur had bij Krypton. Uiteraard was Verjans in de jaren 90 nauw betrokken bij het mislukte plan om een grote halfgeleiderfabriek naar Limburg te halen. Het failliet in 2002 van chipsverpakker CS2, waar hij bestuurder was, was een andere tegenslag.

De discrete Jos Verjans mag dan publieke functies hebben vermeden, hij is nooit te beroerd geweest om aspirant-ondernemers een hand toe te steken. Net als Jan Callewaert van Option is hij één van de initiatiefnemers van het ondernemersnetwerk Leuven Inc. en een niet te onderschatten motor voor starters. “Als zo’n captain of industry zijn eigen spaarcenten wil investeren, dan zijn andere partijen en durfkapitaalverschaffers sneller geneigd om mee te stappen”, zegt Johan Van den Bossche.

De Limburgse chipontwerper AsicAhead is een voorbeeld. ” He puts his money where his mouth is“, getuigt Jan Decaluwe, één van de stichters van halfgeleiderontwerper Easics, waar Jos Verjans 1994 bestuurder werd. “Hij stelde als voorwaarde dat hij mee kon participeren. De waardering was heel fair, een pak hoger dan bij de start in 1992. Dat vonden we enorm stimulerend”, zegt Decaluwe.

Maar wie hem in zijn raad van bestuur opneemt, moet stevig in zijn schoenen staan. “Hij durft kritische vragen te stellen, absoluut”, lacht Johan Van den Bossche. In ruil krijg je stressbestendigheid, correctheid en het nuchtere inzicht van een manager en burgerlijk ingenieur. “Hij was één van de weinigen die ik rationeel heb zien blijven in de gekke marktomstandigheden van 2000”, zegt Jan Decaluwe

Even doortastend als hij het bedrijf had opgebouwd, gaf Jos Verjans begin 2002 de leiding over aan Anton De Proft, een vriend even goed als een medewerker uit de pioniersjaren. “Jos Verjans bleef voorzitter, maar hij werd geen schoonmoeder. Hij heeft afstand genomen”, zegt André Oosterlinck. Verjans leerde zeilen, verhuisde naar De Panne en is tegenwoordig met zijn echtgenote Imelda Berx zowat de helft van het jaar in de Caraïben te vinden, waar hij een huis heeft.

De verkoop aan het Amerikaanse KLA-Tencore, dat een grotendeels complementaire productlijn heeft, is onderhandeld door Anton De Proft en zijn team. Jos Verjans was niet rechtstreeks betrokken. Oosterlinck: “Maar hij heeft hen wel de ruimte gegeven, onder meer door te eisen dat er een goed plan moest zijn voor het management. Als grootaandeelhouder had hij net zo goed kunnen proberen om zijn eigen winst te maximaliseren.” De transactie levert Jos Verjans, die volgens de website van Icos 12,1 % van de aandelen en warrants had, ongeveer 47,5 miljoen euro op. (T)

Bruno Leijnse