Een verloren seizoen: corona zet cultuurhuizen onder druk
Normaal blaast de cultuurwereld aan het eind van de zomervakantie verzamelen op de Cultuurmarkt Vlaanderen. Nu staan de cultuurhuizen aan de klaagmuur. De Veiligheidsraad legt het aantal toeschouwers aan banden. “We creëren een economisch bloedbad”, voorspelt Tom Kestens van de Crisiscel Cultuur.
Nergens lijken de coronamaatregelen meer ravage aan te richten dan in de evenementensector, zowel in het commerciële als in het gesubsidieerde circuit. Zo kondigde de Roma in Borgerhout aan dat het dit jaar geen enkele activiteit meer programmeert. In maart had Opera Ballet Vlaanderen al 132 voorstellingen geannuleerd. In het operahuis komen dit jaar geen producties meer op de planken. Aan Knack zei algemeen directeur Jan Raes dat hij de eerste grote productie in maart 2021 hoopt te brengen.
“We hebben enkele dagen voor het begin van de lockdown zelf besloten de deuren te sluiten”, vertelt Jerry Aerts, de algemeen en artistiek directeur van deSingel in Antwerpen. “Wij wilden onze verantwoordelijkheid opnemen tegenover het personeel, de artiesten en het publiek.”
‘Je gaat het autoverkeer toch ook niet verbieden omdat er sporadisch een gek is die zonder gordel rijdt?’ – Tom Kestens, Crisiscel Cultuur
De ravage van corona was dubbel. De lockdown maakte elke publieksvoorstelling in de cultuurhuizen onmogelijk tot begin juli. Bovendien ronden de meeste culturele centra en festivals in de lente hun programmering voor het volgende seizoen af. De heropflakkering van de besmettingen en de mogelijke tweede golf van de epidemie veroorzaakten onzekerheid over wat mogelijk zou zijn na de zomervakantie. Dat zette de programmering voor het culturele seizoen 2020-2021 op de helling.
Het wisselend aantal maximale toeschouwers dat de Veiligheidsraad de cultuursector oplegde, wekte de jongste weken irritatie. Vanaf september kunnen theaters en concertzalen opnieuw 200 toeschouwers toelaten voor in- dooractiviteiten, voor evenementen in openlucht ligt het maximale aantal toeschouwers op 400. Uitzonderingen zijn mogelijk in zalen die groot genoeg zijn en van de burgemeester en de minister groen licht krijgen. Die versoepeling kwam er nadat de maximale aantallen in juli waren teruggeschroefd naar 100 binnen en 200 buiten. De corona-uitbraak in de provincie Antwerpen verleidde provinciegouverneur Cathy Berx er zelfs toe om tijdelijk alle evenementen te verbieden.
Verkeerd signaal
Vorige donderdag was de ontgoocheling over de versoepeling duidelijk voelbaar op het terrein. De meeste organisaties hadden gehoopt op een versoepeling die uitging van een zaalbezetting tot 60 procent. “Het debat over veiligheid is relevant”, zegt Tom Kestens, het gezicht van de Crisiscel Cultuur, die de gesubsidieerde en ongesubsidieerde sector verenigt. “Maar de essentie is wel dat we de komende maanden een manier moeten vinden om samen te leven met het virus. De cultuursector heeft sinds maart een heel traject afgelegd, met virologen, politici, preventieadviseurs, zakelijke en artistieke leiders en artiesten. Iedereen was betrokken bij het maken van protocollen om de veiligheid te garanderen. En toch kiest de Veiligheidsraad voor arbitraire maximumaantallen. Het is belachelijk een kleine zaal met 200 aanwezigen op één lijn te zetten met 200 mensen in het Sportpaleis of deSingel.”
‘In de commerciële sector zijn er mensen die elke dag geld verliezen’ – Tom Kestens, Crisiscel Cultuur
Volgens Kestens is het een verkeerd signaal elke week nieuwe maatregelen aan te kondigen. “Dat leidt tot verwarring en chaos”, zegt hij. “Wij begrijpen niet dat politici een kader met ons afspreken en dat vervolgens in twijfel trekken omdat iemand ergens mogelijk zou kunnen zondigen tegen die regels. Dat is toch absurd? Je gaat het autoverkeer toch ook niet verbieden omdat er sporadisch een gek is die zonder gordel rijdt?”
Programmering herzien
De cultuurhuizen hebben de jongste maanden hun programmering meermaals moeten herzien. Daarbij was de economische haalbaarheid de scherprechter. Al is in de gesubsidieerde werkelijkheid van een cultuurhuis als deSingel nagenoeg elke productie verlieslatend. “Dat is een wetmatigheid als je met kunsten bezig bent en niet met een commercieel programma”, zegt Aerts. “Voor sommige producties is het saldo meer negatief dan voor andere. We moesten herberekenen wat haalbaar blijft. Om die reden hebben we een aantal grote internationale producties geschrapt die hier in première zouden gaan. De opdracht was een nieuw haalbaar seizoen uit te werken dat leefbaar bleef voor ons, correct was tegenover de artiesten en boeiend voor het publiek.”
De planning voor het nieuwe seizoen bleef bij deSingel voor ongeveer 60 procent behouden. De rest is geannuleerd of uitgesteld naar een onbepaalde datum. Ook bij De Munt heeft intendant Peter De Caluwe de periode sinds maart gebruikt om de programmering te herzien. “Onze producties zijn nu coronaproof”, zegt hij. “Ze hebben geen pauze, we hebben bewerkingen laten maken voor een gereduceerd orkest en geconcludeerd dat een aantal zaken niet mogelijk is. We zijn klaar om ons publiek een product aan te bieden en artiesten hun contract te laten uitvoeren. Maar om enige inkomsten te genereren, hebben we een zaalbezetting van 50 tot 60 procent nodig. Wij hebben in De Munt normaal 1150 plaatsen. Onder 500 toeschouwers wordt het onrealistisch een opera uit te voeren. Wij gaan ervan uit dat we de komende maanden naar dat cijfer kunnen groeien.”
Steunmaatregelen
Uiteindelijk hangt het vraagstuk van de rendabiliteit voor de cultuurhuizen samen met het veiligheidsdebat. Kestens: “Een grote zaal doen draaien vergt investeringen in infrastructuur, personeel en energie. Dat moet worden terugverdiend. In de commerciële sector zijn er mensen die elke dag geld verliezen. Als we daar niets aan doen, mogen politici zich aan een economisch drama verwachten. Er werken 80.000 mensen in deze sector. Een degelijk relancebeleid moet op de agenda van de volgende gesprekken met minister-president Jan Jambon (N-VA) komen.”
Het is belachelijk een kleine zaal met 200 aanwezigen op één lijn te zetten met 200 mensen in het Sportpaleis of deSingel’ Tom Kestens, Crisiscel Cultuur
Volgens Kestens horen daar ook steunmaatregelen bij. Zo loopt eind dit jaar de tijdelijke werkloosheid af. Een verlenging vindt hij logisch zolang de sector niet op volle kracht mag werken. “Een overbruggingsperiode tot midden of eind 2021 lijkt me niet overdreven”, zegt Kestens. “We kunnen nadenken over activatiepremies, een bankgarantie, extra projectmiddelen en de verlenging van de tijdelijke werkloosheid, maar daarnaast lijkt het cruciaal om in te zetten op zaalcapaciteit.”
Festival van Vlaanderen Gent ‘Druk op de vipformules’
“Normaal begon eind april de ticketverkoop”, vertelt Veerle Simoens, de algemeen directeur van Festival van Vlaanderen Gent. “Dat was een meevaller. We zijn onmiddellijk op de rem gaan staan en hebben beslist het volledige programma van 2020 te verschuiven naar 2021. Aan ons publiek en onze business-to-businesspartners moesten we uitleggen dat 2020 lokaler zou worden ingevuld. Artiesten invliegen uit het buitenland leek ons het grootste risico op dat moment.”
“Half juli waren we klaar met de nieuwe planning en de ticketverkoop zou op 1 augustus starten. Maar op 27 juli heeft de Veiligheidsraad de evenementensector bijna de genadeslag gegeven. Indoor waren nog maar 100 toeschouwers toegelaten, outdoor 200 toeschouwers. Voor ons was het een uppercut dat op recepties maximaal 10 mensen waren toegelaten. Welk bedrijf staat dan nog open om een vippartnerschap aan te gaan? Dat was een groot probleem omdat een derde van ons budget komt uit subsidies, een derde uit ticketinkomsten en een derde uit die partnerschappen. Dat is normaal een gezond model, maar onze ticketinkomsten werden gedecimeerd en zelfs al waren er warme reacties van partners die bleven steunen, toch dreigde dat fors te dalen. We hebben de tering naar de nering gezet en opnieuw alles omgegooid. Zelfs met 100 mensen per evenement hebben we nu een programma dat werkt. Met meer lokale artiesten, die meerdere concerten per dag spelen en die de bezoeker toch het gevoel geeft dat hij zijn festival herkent. En dat het publiek er vertrouwen in heeft, bleek al bij de start van de ticketverkoop vorige vrijdag: in zes minuten tijd waren de eerste concerten uitverkocht.”
Antwerp Symphony Orchestra ‘Het voordeel van vroege abonnementenverkoop’
“Wij hebben begin juli tijdens vier concerten bekeken of onze protocollen om onze concerten te laten plaatsvinden coronaproof zijn”, zegt Joost Maegerman, de intendant van Antwerp Symphony Orchestra. “Dat is absoluut het geval. Wij hebben een zaal met een capaciteit van 2000 toeschouwers. Als we de regels van social distancing respecteren, kunnen we 500 mensen ontvangen. Met mondmaskers wordt dat zelfs meer. We hebben een goede ventilatie, we kunnen de publieks- stromen regisseren via zes in- en uitgangen. Ons plan is afgeklopt bij experts. Dat dossier ligt klaar om voor te leggen aan de burgemeester. Ik ben optimistisch dat we meer dan 200 mensen kunnen binnenlaten.”
“Half september starten we met ons openingsgala en eerste abonnementsconcert. In onze kalender is het vanaf dan business as usual. Wij waren onze abonnementenverkoop voor lockdown al gestart. Voor het najaar zitten we daardoor ruim boven de toegelaten capaciteit van juli. Ik ben relatief optimistisch over de versoepeling die vorige week is aangekondigd. Voor vaste infrastructuren is er in overleg met lokale besturen wel een en ander mogelijk.”
“Wij hebben bovendien onze programmering herwerkt naar concerten zonder pauze. We zullen ook heel wat concerten ontdubbelen, waarbij onze musici tweemaal op dezelfde dag spelen. Ons podium is vergroot zodat we met voldoende afstand toch een orkest van 70 musici kunnen laten optreden. Daardoor blijft een groot deel van het symfonische repertoire haalbaar.”
Ancienne Belgique ‘Opletten met de cashflow’
“Wij zijn nog gesloten”, vertelt Dennis Bols, de financieel directeur van de Ancienne Belgique. “Tot eind juni mochten we geen concerten organiseren. Toen tot voor 200 toeschouwers, maar drie weken later weer voor 100. Op die manier kun je geen afspraken maken met artiesten. We hadden heel wat concerten voor 200 toeschouwers in de pijplijn zitten. Een paar dagen voor de aankondiging werd alles teruggeschroefd naar 100 toeschouwers. Voor ons was dat niet mogelijk. Normaal is onze zaalcapaciteit 2000 staand, 450 mensen zittend.
“Om concerten rendabel te organiseren hebben we normaal ongeveer 1000 toeschouwers nodig. Omdat we een Vlaamse cultuurinstelling zijn, krijgen we subsidies. Rendabiliteit is nu even minder belangrijk dan opnieuw veilig concerten te organiseren. Op lange termijn zitten we financieel wel goed, ook met dank aan de tijdelijke werkloosheid en het noodfonds waar we gebruik van maken. Maar als de crisis langer duurt, kan er wel een cashflowprobleem ontstaan. We moeten nogal wat tickets van geannuleerde concerten terugbetalen. Dat vreet aan onze cashflow.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier