EEN VEILIGER WERELD EN EEN BETERE ECONOMIE?

Is de wereld vijf jaar en twee oorlogen (Afghanistan en Irak) na 11 september 2001 veiliger? En wat is de impact van 9/11 op de wereldeconomie? Het Britse blad The Economist vindt dat we er niet op zijn vooruitgegaan. Integendeel, “de wereld is een donkerder plek geworden.”

Het zakenblad stelt vast dat het Westen en zijn waarden zowat overal worden belaagd, ook in gematigde moslimlanden zoals Turkije en Indonesië en zelfs in onze binnensteden (door hier opgroeiende immigrantenjongeren). Terrorisme is van alle tijden, maar Al Qaeda – nog steeds volgens The Economist – is een nieuw soort gif dat zich op een nietsontziende manier verspreidt. George W. Bush heeft er een naam voor: ” islamitisch fascisme“.

Wat zien we? Britse veiligheidsdiensten die aan de lopende band verdachten van potentiële aanslagen oppakken; een falende Wereldhandelsorganisatie en toenemend protectionisme. China werpt nieuwe hinderpalen op voor buitenlandse investeerders, Rusland weert – naar het voorbeeld van Amerika – buitenlanders uit strategische sectoren en op het internationale forum smeedt de Venezolaanse populist Hugo Chavez een antiwesters front.

Trends kan je niet verdenken van primair antiamerikanisme of modieus tiermondisme, maar dat belet ons niet om te schrijven dat George W. Bush niet uitmunt door fijnzinnige analyses. En evenmin om te zeggen dat we in het Westen de wetten van oorzaak en gevolg uit het oog zijn verloren – zowel op politiek (“the war on terror”) als economisch vlak (de pletwals van de globalisering bijvoorbeeld).

Wie herinnert zich nog dat Iran de aanslagen van 11 september 2001 in New York krachtig veroordeelde en met de VS samenwerkte tegen het Talibanregime en Al Qaeda? Bush kleefde Iran echter op de As van het Kwaad en nu maakt Teheran een zaak van kernenergie, terwijl het land voor vijftig jaar olie en nog voor twee eeuwen gasvoorraden bezit. Met zijn fiasco in Irak heeft Bush Al Qaeda, maar tegelijk ook het antiwesterse sjiietenfanatisme van Khomeini nieuw leven ingeblazen.

Op economisch vlak zijn we aanbeland bij de derde globaliseringsfase, en die zal veeleer politiek zijn dan economisch. De eerste ging na de Eerste Wereldoorlog ten onder in de Grote Depressie. De tweede – die in de jaren tachtig werd aangezwengeld door de liberalisering van de financiële markten, de val van de Berlijnse Muur en de internetrevolutie – riep in culturen die er niet klaar voor waren tegenkrachten op die we in plaats van met de term “islamitisch fascisme” beter kunnen vatten onder de noemer “9/11”.

Thomas Friedmans optimistische scenario van een ‘Platte Wereld’, waarin snelle transport- en communicatiemogelijkheden uitmonden in een homogene, vreedzame wereld, is al even onwaarschijnlijk als de droom van Francis Fukuyama over een wereldwijd liberalisme dat het ‘Einde van de Geschiedenis’ zou inluiden.

Globalisering en liberalisering stuwen welvaartscreatie in de wereld. Maar ideologisch dogmatisme, dat de werking van nationale staatsstructuren en instituties genadeloos onderuithaalt, doet dit niet. Dat soort globalisme creëert een wereld van hardvochtige concurrentie, kortetermijndenken, winstbejag, uitbuiting, machtsmisbruik, uitsluiting en haat.

Erik Bruyland