Een slechte Europese zomer

De landen van de Europese Unie hebben een slechte zomer achter de rug. Griekenland en immigratie domineerden de agenda. En telkens blijft een wrang gevoel hangen. De Griekse crisis is dan wel ‘goed’ afgelopen, omdat een grexit werd vermeden. De immigratie over land en over zee blijft een open wonde.

De crisis in de eurozone tussen 2010 en 2013 was objectief gezien veel zwaarder dan de huidige, omdat de munt toen zelf op springen dreigde te staan. Dat zou tot een depressie en niet tot een recessie geleid hebben, en het Europese project in het hart geraakt hebben. Deze keer ging het om Griekenland, en alleen om Griekenland. De eurozone is nu stevig genoeg om niet besmet te geraken door problemen in één land. Griekenland is in zekere zin een uniek geval. Op basis hiervan mag men geen besluiten trekken over de monetaire unie als geheel, zoals een bepaalde Angelsaksische opinie dat wel doet.

En toch werd deze crisis scherper aangevoeld. De voorstanders van een grexit kregen de buit niet, maar de tegenstanders van hervormingen en besparingen halen evenmin hun slag thuis. Ogenschijnlijk een goed compromis. Maar het win-wingevoel is veraf. Het voelt eerder aan als een lose-lose. Hoe dan ook is het voor Hellas de laatste kans. De crisis duurde te lang. De wederzijdse verwijten deden pijn. De Griekse minister van Financiën speelde op een onvoorstelbaar lichtzinnige wijze met de toekomst van de Grieken. Al na enkele vergaderingen was het duidelijk dat er met die man nooit een akkoord zou komen. Normaal had de zaak eerder Chefsache moeten zijn, maar de tijden waren er niet rijp voor. De Griekse regering kon alleen bewegen op de rand van de afgrond en met de rug tegen de muur.

Radicaal links en zijn sympathisanten moeten nu toch geleerd hebben dat er haast geen alternatieven zijn voor een herstelbeleid. De supporters van Tsipras werden muisstil toen hij de late maar moedige stap zette om de afgrond te vermijden. Wat Griekenland deed tot juli, noem ik ‘zelfmoord’. Alle redelijkheid leek weg. Toch heeft de rede gezegevierd. De kostprijs van al dat aarzelen is hoog voor de Grieken. De besparingen vallen daardoor veel zwaarder uit. Het hulpprogramma kost de schuldeisers pakken meer geld. De prijs is ook hoog voor het vertrouwen in het Europese project. Een ramp werd vermeden. Soms is dat de definitie van ‘het goede doen’.

De vloedgolf van migranten is niet de schuld van de Unie. Dat wordt vandaag vergeten. Het is het gevolg van oorlogen in een aantal landen, of van failed states. Onze zuidelijke buren vechten met de nasleep van de Arabische Lente. In Syrië begon alles vreedzaam met burgerprotest. De instabiliteit werd daar en elders gevoed door een strijd tussen eeuwenoude scholen in de islam, zoals wij die kenden in Europa tot de vrede van Westfalen in 1648. De Europese Unie ondergaat de gevolgen door het terrorisme op onze bodem en door een zee van vluchtelingen.

Het algemeen klimaat in Europa is al 25 jaar niet migratiegezind. Het is de harde kern van het rechtse extremisme en populisme. Zolang de oorlog voortduurt in het ‘Nabije’ Oosten zullen migranten blijven komen, ook met gevaar voor hun leven. Daarom is het wraakroepend dat Rusland een oplossing voor Syrië tot nu toe onmogelijk maakt. Als de oorlog daar stopt, kan de belangrijkste bron van wanhoopsmigratie afnemen. Zolang men IS niet militair verslaat in Irak, zal een deel van de onrust blijven bestaan.

Laat ons hopen dat de nucleaire deal van Iran met alle grote landen het begin is van een oplossing. Alle moslims hebben belang bij het bestrijden van de barbarij. In de tussenperiode moeten de landen van de Unie bewijzen dat ze humanitair kunnen samenwerken. De menselijke tragedie is er groot genoeg voor. Ik las dat de Unie op het hoogste vlak meerdere keren op een week kon samenkomen als het om centen gaat maar niet als het om mensen gaat. Wat kort door de bocht, maar met veel waarheid.

Het leven van naties, zoals dat van de Unie, is een aaneenschakeling van problemen. Maar het vreemde is dat problemen op Europees vlak bij sommigen snel leiden tot de existentiële vraag: waarom een unie? Nationale problemen leiden vrijwel nooit tot een discussie over de staat. Tenzij om het om centen gaat…

De auteur is de voormalige voorzitter van de Europese Raad.

HERMAN VAN ROMPUY

Het vreemde is dat problemen op Europees vlak bij sommigen snel leiden tot de existentiële vraag: waarom een unie?