Werken en geld verdienen is iets voor volwassenen, discussie gesloten. Het MIAT in Gent laat zien dat dit niet klopt. Zelfs in België is kinderarbeid niet helemaal verleden tijd.
“Verhalen over kinderarbeid raken bij de meeste mensen meteen een gevoelige snaar. Kinderen horen te spelen en naar school te gaan. Werken en geld verdienen, dat mogen enkel volwassenen. Dat is toch de gangbare opvatting in het Vlaanderen van vandaag”, zegt Hilde Langeraert, de conservator van het MIAT, het museum over industrie, arbeid en textiel in Gent. “Toch is de discussie daarmee niet gesloten. Met onze nieuwe tentoonstelling willen we kinderarbeid een gezicht geven. Veertien kinderen nemen het woord. Kinderen van vroeger en nu, van hier en uit het Zuiden.”
Mathilda Van Ballaert, die overleed in 1959, heeft haar moeder nooit gekend. “Toen ik nog een baby was, werd ze krankzinnig en moest ze naar het ziekenhuis in Geel. Mijn vader had ons gezin toen al verlaten. Tante nam mijn zusje en mij in huis. We woonden er met velen onder één dak. Om genoeg eten te hebben, gingen we mee werken in de steenbakkerij. Het verhaal van mijn kindertijd is droevig.” Als jong meisje werkte ze als afdrager. Ze sjouwde met pasgevormde stenen en liep ermee naar de droogplaats. Het meisje liep op blote voeten op de kleigrond, twaalf tot veertien uur per dag. Lopen, bukken, lopen, bukken.
Het verhaal van Mathilda is er een van lang geleden, een reconstructie op basis van historische bronnen. In het hedendaagse Congo gaat Charles (13) met zijn vader mee naar verlaten industriële mijnen. Tot twaalf uur per dag zoekt hij stenen met minerale ertsen als tin, goud, koper, kobalt of coltan. Hij sjouwt met gevulde zakken die soms meer wegen dan hijzelf.
Sandra Kim
Ook Norbertine De Cock doet haar verhaal. “Tot mijn twaalfde ging ik naar school. Ik leerde lezen, schrijven, rekenen, tekenen en de catechismus. In de buurt gingen veel kinderen werken na hun communie. Een kindertijd had ik eigenlijk niet. Ze gooiden mij onmiddellijk in de volwassenenwereld. Ik leerde op een andere manier, niet meer op school, maar in het dagelijkse leven. Voor mijn kinderen wilde ik een andere toekomst. Ik stond erop dat ze hun best deden op school en een diploma behaalden.” Norbertine werkte thuis en in de fabriek jarenlang met konijnenvellen, een ongezond werk met veel stof. Ze werd geboren in Lokeren in 1954.
“Met het verhaal van Norbertine en dat van Sandra Kim, de Belgische winnares van het Eurovisiesongfestival, maken we duidelijk dat kinderarbeid veel ruimer gaat dan de beelden die je uit de film Daens kent”, zegt Hilde Langeraert. “De eerste Belgische wet die werk voor alle kinderen onder de twaalf jaar verbood, kwam er pas in 1889. Die gold alleen voor fabrieksarbeid. Veel plattelandskinderen bleven zware arbeid verrichten op het veld of in de huisnijverheid.”
“Ook na de invoering van de leerplicht in België in 1914 en het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties in 1989 roept kinderarbeid nog controverse uit. Het blijft moeilijk een definitie van kinderarbeid te geven. In onze tentoonstelling krijg je de genuanceerde visie van historici, juristen en pedagogen. Waarom zou werken niet de beste leerschool kunnen zijn? Is onderwijs echt de magische oplossing? Ook jouw T-shirt kan gemaakt zijn door kinderen in een fabriek in Bangladesh. Misschien is het kobalt in jouw gsm wel verzameld door Charles in Congo. We willen de ogen van de bezoekers openen.”
Made by children. Kinderarbeid vroeger en nu loopt tot 7 januari 2018 in het MIAT in Gent.
Frederic Eelbode
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier