Een keten van vertrouwen

De Zwitserse start-up Ambrosus bouwde als eerste een blokketensysteem om de veiligheid van de voedselketen te verzekeren. Het kreeg navolging van IBM, dat voedingsreuzen als Nestlé en Unilever over de streep trok.

De Fipronil-crisis in de zuivelindustrie en problemen met de voedselveiligheid bij de Amerikaanse restaurantketen Chipotle, de snoepfabrikant Mars en enkele Taiwanese bakolieproducenten bewijzen hoe kwetsbaar de voedselketen overal ter wereld is. En dat zijn nog maar de grote crisissen die lang en breed in de pers komen. Ieder jaar overlijden wereldwijd 420.000 mensen door het eten van gecontamineerd voedsel, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie.

Voedsel belandt via heel wat tussenstappen op het bord van de consument. Het is bijzonder moeilijk al die schakels aan een solide controle te onderwerpen. En als er iets misgaat, is het vaak complex te traceren waar het probleem is ontstaan. Er zijn te veel partijen bij betrokken, een bedrijf kan zich gemakkelijk wegsteken als ergens in de voedselketen iets verkeerd gaat.

“Het wereldwijde systeem van de voedselproductie en -distributie schiet tekort om in de behoeften van de maatschappij te voorzien”, legde de technologieondernemer Angel Versetti afgelopen zomer de vinger op de wonde. “Er is weinig vertrouwen onder de consumenten. Sommige boeren leven onder povere omstandigheden. Er zijn malafide praktijken in schakels van de keten of bij grote fabrikanten. Geregeld breken voedselschandalen uit.”

Versetti startte Ambrosus op, een Zwitsers bedrijf dat die technologie wil gebruiken om voedingsbedrijven te helpen die de toeleveringsketen in hun sector zuiver willen krijgen. De onderneming haalde al meer dan 30 miljoen euro op met een initial coin offering (ICO), waardoor investeerders via de virtuele munt ethereum een deel van het project konden financieren. “Ons systeem werkt voor elke supplychain, maar de beste toepassing zien we bij voedsel en medicijnen”, verklaarde Versetti. De inspanningen om de voedselketen beter te beveiligen zorgen mogelijk voor de doorbraak van de blokketentechnologie.

Netwerk van sensoren

Het systeem van Ambrosus begint bij een netwerk van sensoren die worden aangebracht op de installaties van de schakels in de voedselketen, zoals veevoederfabrikanten, industriële boerderijen en slachthuizen. De ruggengraat van het systeem is de blokketen, een soort onlineboekhouding van alle transacties die van tussenschakel naar tussenschakel plaatsvinden. Bij elke transactie wordt informatie geregistreerd, zoals de oogstdatum van de groenten die als ingrediënt in het eindproduct zitten, de inspectiecertificaten van de installatie en zelfs het type grond waarin ze werden geteeld. Al die gegevens staan als in steen gebeiteld op een netwerk van los van elkaar staande onlinegrootboeken, die allemaal een kopie van elkaar zijn. Valt er een weg, bijvoorbeeld door een computeraanval of een frauduleuze menselijke interventie, dan vullen de miljoenen andere gegevens die informatie weer aan. Het is dus geen gecentraliseerd systeem dat kan worden gehackt of gemanipuleerd door één partij.

Als een voedselveiligheidssysteem met de blokketentechnologie werkt, is het alsof een inspecteur toekijkt op elke kilo veevoeder die wordt verscheept, of op elke levering van groenten of vruchten die wordt verwerkt. De Amerikaanse informaticareus IBM zet zwaar in op de blokketentechnologie, onder meer met een systeem voor voedselveiligheid, dat het invoert bij grote voedings- en retailbedrijven zoals Nestlé, Unilever en Walmart.

“Het systeem werkt natuurlijk alleen als iedere schakel in het proces eraan meewerkt en zijn systemen aansluit op de blockchain”, zegt David Smits, deblockchainambassadeur van IBM België. “Daarom vonden we het zo belangrijk meteen in zee te gaan met een consortium van grote voedingsbedrijven, die hun toeleveranciers erbij betrekken. De technologie zorgt ervoor dat elke schakel in het proces de andere schakels kan vertrouwen. Alle informatie staat zwart op wit in de blockchain. Producenten, leveranciers, verwerkers, distributeurs, detailhandelaars, regelgevers en zelfs de eindconsument krijgen toegang tot alle informatie over de wereldwijde herkomst en de staat van alle ingrediënten die in het product zitten, in elke stap in het proces.”

Keten van vertrouwen

Natuurlijk voorkomt een blokketensysteem op zich geen toekomstige besmetting van voedselproducten. Het zet wel een keten van vertrouwen en verantwoording op tussen de betrokken bedrijven, omdat alle partijen aan elkaar informatie vrijgeven. “De kern van de blockchain is dat de partijen in de hele keten van transacties elkaar beter vertrouwen”, zegt Smits. “In de hele toeleveringsketen van het landbouwbedrijf tot het voedingsproduct in het winkelrek kan ontzettend veel misgaan. Een gecontamineerde oven is al voldoende om een levering van het product onbruikbaar te maken. Dus is meer transparantie nodig, zodat alle partijen automatisch meer rekenschap afleggen. Ook al omdat, als dat systeem op poten staat, veel sneller kan worden onderzocht waar de kern van het probleem zat. Bij een voedselcrisis kan het weken duren voordat het exacte punt van de besmetting wordt geïdentificeerd, waardoor het probleem zich al kan hebben voortgezet in nieuwe vervuilingen. Met een blockchainsysteem, waarop alle informatie in een vertrouwde en beveiligde omgeving wordt gepresenteerd, kan dat in een uur, of zelfs minder.”

Ambrosus claimt dat het een steviger model heeft. De informatie van de sensoren komt in de hele keten terecht. De Zwitserse start-up ontwikkelt volgens Angel Versetti eigen sensoren, maar het werkt vooral samen met bedrijven om de sensoren die ze zelf hebben geïnstalleerd op hun installaties, te koppelen aan zijn systeem. Ambrosus ontwikkelde software die ervoor zorgt dat het systeem van het ene bedrijf samenwerkt met dat van het andere. Dankzij die programma’s kan Ambrosus de gegevens verbinden met zijn blokketensoftware.

Sneller reageren

Zowel het blokketensysteem van het kleine Ambrosus als dat van het grote IBM staat nog in zijn kinderschoenen. Beide zijn ervan overtuigd dat ze de voedselketen in enkele jaren veiliger kunnen maken. “Ook voor de bedrijven die deelnemen, kan het een financiële opsteker worden”, zegt Smits. “Denk aan al die eieren die winkelketens hebben vernietigd, gewoon omdat ze nog niet wisten wat er aan de hand was en geen risico’s durfden te nemen. Zulke terugroepacties kosten een bom geld. Als daar een blokketensysteem tussen had gezeten, had dat probleem niet bestaan. Je kon dan veel preciezer traceren met welke eieren iets mis was. Je had ook alle informatie om de consument meteen gerust te stellen.”

Ronald Meeus

“Met een blockchainsysteem kan het exacte punt van de besmetting in een uur worden geïdentificeerd”

“De kern van de blockchain is dat de partijen in de hele keten van transacties elkaar beter vertrouwen”