Een Indonesisch scenario voor Mubarak

Hoe meer westerse regeringen in het openbaar eisen dat de Egyptische president moet opstappen, hoe langer Hosni Mubarak aan de macht zal blijven.

Mubarak is er de man niet naar om te vluchten en ook het leger wil hem een ‘eervolle’ uitweg garanderen. Het beste scenario voor Egypte — kennelijk een vergeten scenario — is de manier waarop Suharto, de Indonesische dictator, opstapte.

Het Westen steunde decennialang het regime van Mubarak, waar haalt het de pretentie vandaan om de man nu plots de deur te wijzen? Zo denken Egyptenaren, zelfs diegenen die Washington en Brussel verwijten geen duidelijk standpunt in te nemen. Zo dacht ook Suharto erover in mei 1998, toen Jakarta in brand stond en tienduizenden jonge Indonesiërs op straat zijn ontslag eisten en schreeuwden om ‘reformasi’ (hervormingen).

Anderzijds, hoe sneller Mubarak het veld ruimt, hoe beter. Hoe langer hij zich vastklampt aan de macht, hoe grimmiger en minder democratisch de uitkomst kan zijn. Laten we hopen dat verstandige westerse diplomaten achter de schermen mee een ‘geordende overgang’ vergemakkelijken — niet de tegenstrijdige publieke verklaringen die Washington afgelopen weekend uitzond.

Op 21 mei 1998 las Suharto in het parlement zijn ontslagbrief voor, verwijzend naar de toepasselijke teksten in de grondwet. De machtsoverdracht aan vice-president Jussuf Habibie kwam live op de staatstelevisie, plechtig en waardig: “Ik dank het Indonesische volk en vraag vergiffenis voor mijn fouten en tekortkomingen die ik gehad zou hebben,” zei Suharto. Hij stierf tien jaar later in zijn woning in Jakarta.

Vice-president Habibie werd door de westerse media gebrandmerkt als een marionet, op dezelfde manier als de Egyptische vice-president Omar Suleiman. Maar als nieuwe president zorgde Habibie er wel voor dat Oost-Timor (toen bezet door Indonesië) onafhankelijk werd en legde hij de basis van de meest levendige democratie met kritische media in Zuidoost-Azië.

Of Suleiman dezelfde verdiensten zal kunnen voorleggen, valt af te wachten. Een eerste uitschuiver was, dat hij de buitenlandse media beschuldigde onrust te stoken. Suleiman was ook de baas van de Egyptische veiligheidsdiensten, maar heeft dan weer goede contacten met islamradicalen zoals de moslimbroeders, Hezbollah en Hamas.

Een post-Mubarak Egypte kan beter zijn of slechter. Ook na de val van Suharto waren er doemdenkers. Westerse bedrijven vluchtten en zochten zekerheid onder de vleugels van de communistische dictatuur in China. De democratische overgang is in Indonesië niet vergemakkelijkt door het Westen. Niettemin was er na een wankelend zoeken naar een nieuw evenwicht en een rommelig democratiseringsproces geen militaire coup of een machtsovername door islamextremisten.

De Indonesiërs hebben zelf hun weg gevonden naar een levendige democratie en economisch herstel. In volle Aziatische financiële crisis van eind jaren negentig waren islamradicalen het enige sociale vangnet, moskees groeiden als paddenstoelen en vrouwen begonnen een hoofddoek te dragen. Ondanks de islamisering van de samenleving, halen radicale islampartijen in Indonesië bij faire verkiezingen geen 10 procent van de stemmen.

In Egypte is de islamisering al onder Mubarak ingezet: christenen kunnen geen staatspresident worden, geen leraar Arabisch of geen gynaecoloog. Het land heeft echter liberale en seculiere intellectuelen, die al één en ander doorstaan hebben; een dynamische middenklasse en zelfs onder de gevreesde moslimbroeders zijn er voldoende Egyptenaren die beseffen dat een nieuwe dictatuur of theocratie geconfronteerd zal worden met dezelfde jonge generatie die vecht voor een betere toekomst.

Niet wij, maar de Egyptenaren hebben Mubarak naar de uitgang gedreven. Niet wij, maar de Indonesiërs hebben Suharto doen opstappen. Rechtstreekse inmenging kan die beweging voor verandering alleen maar in diskrediet brengen. Westerse druk voor democratie leidde in de meeste gevallen alleen tot schijndemocratieën. Wat doet Europa vandaag om het Kabila-regime in Congo van zijn ergste Mobutu-trekjes te ontdoen?