Een glijmiddel voor sociale vrede

Bij Agfa – waar nota bene VEV-topman Ludo Verhoeven de lakens uitdeelt – volgt het ene herstructureringsplan het andere op. Het huidige heet Horizon, de opvolger heet Orion. Zo’n 3600 werknemers kregen al de bons onder Horizon. Heel wat daarvan zijn via de ‘aflaat’ van het brugpensioen vertrokken.

Agfa was een chemiebedrijf, gespecialiseerd in fotopapier en filmrolletjes. Tegenwoordig verdient de multinational uit Mortsel zijn centen met ingewikkelde software voor medische beeldvorming. De arbeiders van weleer zijn helaas niet allemaal bollebozen met aanleg voor informatica. Ze omscholen kost geld. Bakken geld, en bedrijven beschouwen dat jammer genoeg als een bijkomende bedreiging van hun concurrentiepositie. Ze vergeten dat bij een herstructurering het kwaliteitscriterium belangrijker is dan de kostprijs. Op termijn heeft die politiek een pervers effect.

Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) berekende onlangs dat de gemiddelde man in de jaren zeventig zo’n tien jaar van zijn pensioen kon genieten. Tegenwoordig is dat al 21 jaar. Combineer dat met de steeds kortere carrière van steeds schaarsere jongeren die almaar langer studeren en je hebt een vrijwel onbetaalbaar systeem. Dat geeft iedereen toe.

Is het afschaffen van het brugpensioen de oplossing? België heeft de laagste activiteitsgraad onder de 55-plussers. Vandaag aanvaarden individuele werkgevers zoals Ludo Verhoeven en de vakbonden het vervroegd pensioen als een glijmiddel voor de sociale vrede bij herstructureringen. Werkgeversorganisaties als het Vlaams Economisch Verbond, met Verhoeven in een andere functie, of het VBO wijzen op de dreigende onbetaalbaarheid van ons pensioenstelsel, en schuiven de zwartepiet door naar het vervroegd pensioen.

Een simpele opheffing van het brugpensioen is echter geen oplossing. Het jaagt gewoon de oudere werknemers in de werkloosheid. Ondanks de ontradende politiek van het afgelopen decennium – een deel van het brugpensioen wordt door de werkgever betaald – stijgt de jongste maanden het aantal bruggepensioneerden trouwens opnieuw. En laten we eerlijk zijn: de oorzaak is niet de plotse drang van onze senioren om aan het strand te liggen, maar heet laagconjunctuur. De toegang tot het brugpensioen barricaderen zal daaraan weinig veranderen.

Je zou kunnen proberen de activiteitsgraad van onze senioren te bevorderen. Maar hoe? Door de sociale lasten te verlagen, zegt het VBO. Goed plan, al hebben banenplannen de neiging om in het bevoorrechten van de ene bevolkingsgroep een andere te benadelen. En al kan een specifieke lastenverlaging zorgen voor nieuwe banen, het risico van meer werkloosheid bij de jeugd of bij 35-plussers bestaat. Want hoe je het ook draait, de grote boosdoener blijft de conjunctuur.

Een lineaire lastenverlaging voor de bedrijven zet meer zoden aan de dijk. En dan maar hopen dat de ontstane concurrentievoordelen worden omgezet in banen voor de juiste bevolkingsgroep. Voorts mag de toegang tot het brugpensioen best wel strenger, bijvoorbeeld door de bijdrage van de herstructurerende bedrijven te verhogen. Automatisch zal de drempel nog hoger worden en verliezen brugpensioenen hun aantrekkingskracht als goedkoop lapmiddel om de rentabiliteit op te krikken en de rekening door te schuiven naar de overheid.

Roeland Byl